Ü L K E L E R D O S Y A S I
50
19
65
İRLANDA TARİHİNE GENEL BAKIŞ
Büyük Britanya Adası’nın batısında bulunan ve İr-
landa Adası’nın altıda beşini kaplayan 4,6 milyon nüfus-
lu İrlanda’nın tarihi, yaklaşık MÖ 6000’li yıllara kadar eskiye
dayanmaktadır. Tarihi kaynaklardan edinilen bilgiler, Kelt-
ler, Vikingler, Normanlar ve İngilizler tarafından işgal edilen
İrlanda’ya ilk yerleşenlerin İngiltere’den gelen avcılar oldu-
ğu yönündedir. İrlandalıların atalarını ise MÖ 6’ncı yüzyıl iti-
bariyle Ada’ya Avrupa’dan gelen Keltlerin oluşturduğu bilin-
mektedir. Keltler adada siyasi birlik sağlayamamış olmaları-
na rağmen, kültürel ve dil birliğini tesis etmişlerdir. Hıristi-
yanlığın İrlanda’ya gelişi 5’inci yüzyılda olmuş ve Aziz Pat-
rick, Hıristiyanlığın benimsenmesinde önemli rol oynamış-
tır. Vikingler 9 ve 10’uncu yüzyıllarda adayı işgal etmiş ve ti-
caretin gelişmesinde etkili olmuşlardır. 12’nci yüzyılda İrlan-
da, bu kez İngiltere ve Batı Galler’e yerleşmiş olan Norman-
lar tarafından istila edilmiş ve daha sonra Normanların İngil-
tere Kralı’nın nüfuzuna bağlanmasıyla İrlanda da İngiliz ege-
menliği altına girmiştir. Norman işgali direnişle karşılanmış
ancak bugün Kuzey İrlanda’da yer alan Ulster’in de düşme-
siyle, 1603’te İrlanda toprakları İngiliz egemenliğine girmiş-
tir. Bu dönemde, Ulster’de kurulan kolonilere yerleşen İngi-
liz ve İskoçlar adanın bugünkü dini ve siyasi yapısının oluşu-
munda etkili olmuştur. 17’nci yüzyılda yaşanan çatışmalar ve
üstünlük mücadelesinde, 1690 Boyne ve 1691 Aughrim Sa-
vaşlarında Hollanda Kralı Protestan III.William’ın Katolik Kral
II. James’i yenerek İngiliz tahtına geçmesiyle Protestan azın-
lığın siyasi ve ekonomik üstünlük sağladığı bu dönemde, Ka-
tolik çoğunluğa karşı ayrımcılık yapan kısıtlayıcı ceza kanun-
ları benimsenmiştir.
18’
nci yüzyıl, İrlanda’da ekonomik kalkınmanın hız-
landığı bir çağ olmuştur. Keten kumaş sanayii gelişmeye baş-
lamış, yün, et sektörü, tereyağı imalatı ve domuz yetiştirici-
liği de önemli sektörler olarak öne çıkmıştır. Ülkenin yöneti-
mini elinde bulunduran Protestanlar, kendisini İrlandaMille-
ti olarak tanımlamaya başlamış ve bağımsız ve güçlü bir par-
lamenter gelenek oluşturmuşlardır
1
.
Ancak, 1760’lı yıllarda
İngiltere ile Kuzey Amerika’daki koloniler arasında başlayan
anlaşmazlıklar ve Fransız Devrimi, İrlandalıların bağımsızlık
taleplerini güçlendirmelerine yol açmıştır. 1798’de Katolikler
Fransa’dan aldıkları destekle ayaklanmış ve isyanın bastırıl-
masıyla, 1801 yılında yürürlüğe giren
“
Act of Union”
adlı Bir-
lik Antlaşması’yla, İngiltere ve İrlanda arasında parlamen-
ter birlik sağlanmıştır. Böylece İrlanda resmen Büyük Britan-
ya İmparatorluğu’na bağlanarak doğrudanWestminster’dan
yönetilmeye başlanmıştır
2
.
19’
uncu yüzyılda Daniel O’Connell liderliğinde başlatı-
lan Katolik hareketiyle Katolikler, 1829 yılında parlamentoda
temsil edilme hakkını elde etmiş ancak Birlik Antlaşması’nın
ortadan kaldırılmasına yönelik çabaları başarısız olmuştur.
1840’
lı yıllarda patates bitkisinde ortaya çıkan parazit sebe-
biyle yaşanan Büyük Kıtlık veya Patates Kıtlığı olarak adlan-
dırılan felaket nedeniyle İrlanda’da 1 milyonu aşkın kişi aç-
lık ve bulaşıcı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybederken,
bir o kadar kişi de ülkeden göç etmek zorunda kalmıştır. Bü-
yük Kıtlık, İrlanda için kapsamlı siyasi ve demografik sonuç-
lar doğurmuştur: Göç, İrlanda nüfusunun belirgin bir özelli-
ği haline gelmiş ve kıtlık İrlandalılar arasında kendi kendi-
ni yönetme isteğini güçlendirmiştir. Katoliklerin
“
Home Rule”
(
Özerklik) talepleri 1880’li yıllarda İngiliz siyasetinin merke-
zinde yer almış, 1914 yılında kabul edilen özerklik yasa tek-
lifi 1. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle uygulanamamıştır.
1.
Dünya Savaşı’nın yarattığı karışıklık ortamından ya-
rarlanarak ayaklanan Katolikler, cumhuriyet ilan ederek si-
lahlı isyan başlatmışlardır. “Paskalya Ayaklanması” olarak
bilinen bu isyan kısa sürede bastırılmasına rağmen, isyan-
1
“
İrlanda Ekonomisi veTürkiye ile
Ekonomik veTicari İlişkileri 2011Yılı
Raporu”,T.C. Dublin BüyükelçiliğiTicari
Müşavirliği.
2
“
Ireland in Brief”, İrlanda Dışişleri
Bakanlığı,
documents/TPD/english%20in%20
brief%20dec%202011%20lo-res.pdf,
Erişim tarihi: 25.07.2012