İktisadi Kalkınma Vakfı Dergisi // Mart 2023
37 İKTİSADİ KALKINMA VAKFI DERGİSİ bağımlılığını gidermek üzere giderek daha temkinli davranıyor. Nitekim, Avrupa’daki yeni korku, Rusya’nın do - ğal gazda yaptığı gibi gelecekte Çin’in de hammadde tedarik zincirlerindeki baskın rolünü benzer bir baskı aracı olarak kullanması. 8 Bu endişenin yanı sıra ABD’nin de Enflasyonu Düşürme Yasası ile AB üzerindeki rekabet bas - kısını arttırması, Birliğin temiz enerji teknolojilerinde ihtiyaç duyacağı ham - maddelerin tedariki konusunda yeni bir politika oluşturmasına yol açtı. İşte tam bu noktada, Kritik Hammaddeler Yasası, bahsi geçen bütün soru işaret - lerine bir cevap niteliği taşıyor. Kritik Hammaddeler Yasası’nın İçeriği ve Değerlendirme Hâlihazırda yetersiz kaynaklara sahip olan AB, kritik hammaddelerin sadece %3’ünü kendi topraklarından çıkartabiliyor. Bu doğrultuda Kritik Hammaddeler Yasası, 2030 yılına kadar AB’nin stratejik hammadde tüketiminin %10’unun Birlik içerisinde madencilik ile çıkartılmasını ve listeye giren ham - maddelerin yıllık tüketiminin %15’inin geri dönüşüm yolu ile elde edilmesini amaçlıyor. Ayrıca, AB’nin stratejik ham - madde tedarik zincirinde işleme kapa - sitesini artırması ve Birlik içerisinde iş - lenen hammaddelerin yıllık tüketimin en az %40’ını karşılaması planlanıyor. 9 Kritik hammaddelerdeki dışa ba - ğımlılığını azaltmayı amaçlayan AB’nin, yasa ile ortaya koyduğu bir diğer hedef, işleme aşamasındaki hammaddelerde yıllık tüketimin %65’inden fazlasının tek bir üçüncü ülke menşeli olmaması, yani tedarikçilerin çeşitlendirilmesi. 10 Yasa hem Birlik içerisinde hem de üçüncü ülkelerde, AB’nin stratejik hammadde tedarikine katkıda bulun - ma potansiyeli olan ve hammadde çı - karma veya işleme planlarını içeren projelerin “stratejik projeler” olarak tanımlanmasına olanak sağlayacak. Stratejik projeler için izin verme prose - dürleri kolaylaştırılacak ve bu projeler ek finansman olanaklarından yarar - lanabilecek. Bu doğrultuda ilgili ham - maddelerin çıkarılmasına dair izinler 24 aya, işleme ve geri dönüşüm izinleri ise 12 aya indirilecek. Mevcut durum - da, AB içerisinde madencilikle alakalı yeni bir fabrika kurulması iki ile yedi yıl; yeni bir madenin faaliyete geçmesi ise ortalama 10 yıl sürebiliyor. Ayrıca finansmana daha kolay erişim imkânı sağlayacak stratejik projelerin etkili bir şekilde hayata geçirilmesi için Avrupa Yatırım Bankası veya devlet yardımla - rından yararlanabileceğinin altı çizili - yor. 11 Küresel tedarik zincirlerini güç - lendirmeye istekli “benzer düşünen” ülkeleri bir araya getirecek bir Kritik Hammaddeler Kulübü’nün kurulması da yasanın öngördüğü hedefler arasın - da. Kulübün ana amacı, kaynak zengini ülkeler ile tüketici ülkeleri bir araya getirerek, özellikle kaynak zengini ül - kelerdeki sürdürülebilir ekonomik kal - kınmayı desteklemek. 12 Görüldüğü üzere, uluslararası are - nada yaşanan son gelişmelerden sonra Yeşil Mutabakat hedeflerindeki per - formansı sorgulanan AB, bu süreçten dersler çıkarıyor. Bu doğrultuda temiz enerjiye geçişte hayati rol oynayacak hammaddelere erişim, Kritik Ham - maddeler Yasası kapsamında güvence altına alınıyor. Kaynaklarının yetersiz - liğinin farkında olan AB, içeride ham - maddelerin madencilik yoluyla çıkar - tılması, rafine edilmesi, işlenmesi ve geri dönüştürülmesi gibi becerilerini artırmaya çalışırken; dışarıda gelecek - te yaşanabilecek krizlere karşı tedarik - çilerini güvenilir ortaklarla çeşitlendir - meyi amaçlıyor. Kritik Hammaddeler Yasası ile aynı gün açıklanan Net Sıfır Sanayi Yasası ise 2030 yılına kadar te - mel yeşil teknolojilerin %40’ının AB içerisinde üretilmesi hedefini koyuyor. Böylece AB, her iki yasa ile beraber, te - miz teknoloji yarışında ABD ve Çin gibi rakiplerine “ben de buradayım” mesa - jını veriyor. Listede yer alan stratejik hammaddeler: bizmut, bor, kobalt, bakır, galyum, germanyum, lityum, magnezyum metali, manganez, doğal grafit, nikel, platin grubu metaller, nadir toprak elementleri, silikon metal, titanyum metal ve tungsten. Listede yer alan kritik hammaddeler: Antimon, arsenik, boksit, barit, berilyum, bizmut, bor, kobalt, koklaşabilir kömür, bakır, feldspat, flörit, galyum, germanyum, hafniyum, helyum, ağır nadir toprak elementler, hafif nadir toprak elementler, lityum, magnezyum, manganez, doğal grafit, nikel, niyobyum, fosfat kayası, fosfor, platin grubu metaller, skandiyum, silikon metal, stronsiyum, tantal, titanyum metal, tungsten ve vanadyum. Claire Peers, “Note on the Critical Raw Materials Act”, Teneo , 30.03.2023, https://www.teneo.com/ note-on-the-critical-raw-materials-act/ Oliver Noyan, “EU Dependency on China Raw Materials: Preparing for Worst-Case Scenario”, Euractiv , 27.02.2023 ,https://www.euractiv . com/section/energy-environment/news/eu- dependency-on-china-raw-materials-preparing- for-worst-case-scenario/ Frédéric Simon, Kira Taylor, Nikolaus J. Kurmayer, Paul Messad ve Valentina Romano, “EU’s Green Industry Drive – too Little, too Late?”, Euractiv ,23.03.2023, https://www.euractiv.com/ section/energy-environment/news/eus-green- industry-drive-too-little-too-late/ “AB, Biden’ın Enflasyonu Düşürme Yasası’ndan Endişeli”, Anadolu Ajansı , 08.11.2022, https://www. aa.com.tr/tr/dunya/ab-bidenin-enflasyonu- dusurme-yasasindan-endiseli/2732328 Ahmet Emre Usta, “Dönüşen Uluslararası Sistemde AB’yi Yeniden Sanayileştirmek: Yeşil Mutabakat Sanayi Planı, İKV Dergisi , 29.03.2023, https://www.ikv.org.tr/ikv_dergi/ikv_subat_ 2023/ html/index.html Charlie Cooper, Antonia Zimmermann ve Sarah Aarup, “China Leaves EU Playing Catchup in Race For Raw Materials”, Politico , 10.03.2023, https://www.politico.eu/article/white-gold-rush- salt-lithium-batteries-raw-materials-chile-salar- atacama/ European Commission, “European Critical Raw Materials Act”, 16.03.2023, https://ec.europa.eu/ commission/presscorner/detail/en/ip_23_1661 A.g.e. Ewa Manthey, “EU Enters Race with the US to Produce Clean Tech in Bid to Reduce Reliance on China”, ING , 17.03.2023, https://think.ing.com/ articles/eu-unveils-critical-raw-materials-act Théo Bourgery-Gonse, “EU Unveils Critical Raw Materials Act, Aiming to Lessen Dependence on China”, Euractiv , 16.03.2023 ,https://www.euractiv . com/section/economy-jobs/news/eu-unveils- critical-raw-materials-act-aiming-to-lessen- dependence-on-china/ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 11
RkJQdWJsaXNoZXIy MjIxMTc=