İktisadi Kalkınma Vakfı Dergisi // Eylül 2016

İKTİSADİ KALKINMA VAKFI DERGİSİ

AB ile Birleşik Krallık arasında geçecek

ayrılma müzakerelerinin sonucunda net-

leşecek. Bununla birlikte, henüz müzake-

reler başlamadan dahi konu özellikle AB

taraftarı İngilizler için o kadar hassas bir

noktada yer alıyor ki, çok sayıda Birleşik

Krallık vatandaşının referandum sonrası,

çeşitli kanallar vasıtası ile AB üyesi olan

komşu İrlanda Cumhuriyeti’ne vatandaş-

lık başvurusunda bulunduğu ortaya çıktı.

Başvuru sayısı o kadar arttı ki İrlanda Dı-

şişleri Bakanlığı, aşırı yüklenmeden ötü-

rü başvuru sistemlerinin işlevini yerine

getiremediğini belirterek Birleşik Krallık

vatandaşlarından bir süre vatandaşlık

başvurusu yapmamaları yönünde çağrıda

bulunmak zorunda kaldı.

Peki İrlanda vatandaşlığı aldıktan

sonra İrlanda’da yaşama iradesini gös-

termeyeceği ve vatandaşlığı alma amacı-

nın sadece AB vatandaşlığının sağladığı

haklardan yararlanmaya devam etmek

olduğu aşikar olan Birleşik Krallık vatan-

daşlarını, İrlanda’nın, tek taraflı olarak

kendi vatandaşlığına kabul etmek sure-

tiyle AB vatandaşlığını da verecek olması,

AB hukukuna uygun mu? Zira konunun

sadece İrlanda’nın iç meselesi olmaktan

çıkıp, AB vatandaşlığının diğer Üye Dev-

letlerde sağlayacağı haklar göz önünde

bulundurulduğunda, bütün üye ülkeleri

yakından ilgilendiren bir yanı da bulu-

nuyor. Bu durumda acaba tek taraflı bir

irade ile üçüncü ülke vatandaşlarına Birlik

vatandaşlığı yolunu açan bir Üye Devlete

karşı, diğer Üye Devletlerin ve AB’nin

hukuken bir yaptırımı olabilir mi?

Bebek Chen Davası

Avrupa Birliği Adalet Divanı (ABAD)

2004 senesinde karara bağladığı Bebek

Chen Davası’nda bu konuya açıklık getirdi.

İronik bir biçimde davacı dışında davaya

taraf olan devletler yine İrlanda Cumhu-

riyeti ve Birleşik Krallık’tı.

Çin vatandaşı olan ve ticaret ile uğra-

şan Chen çiftinin, ilk çocukları 1998 yılın-

da Çin’de dünyaya gelmişti. Kısa bir süre

sonra ikinci çocuğuna hamile kalan Bayan

Chen, 2000 yılında altı aylık hamileyken

kocası ile birlikte iş seyahati için Birleşik

Krallığa gitti. Bir süre sonra İrlanda’nın

Belfast şehrinde Catherine ismini verdik-

leri kızlarını dünyaya getirdi. Çiftin doğum

için Belfast’ı seçmesi tesadüf değildi, zira

her ne kadar Belfast idari olarak Birleşik

Krallığa ait olsa da, coğrafi olarak Kuzey İr-

landa’da yer alıyordu ve dönemin İrlanda

yasalarına istinaden Kuzey İrlanda dahil,

İrlanda adasında dünyaya gelen herkes

İrlanda vatandaşlığına hak kazanıyordu.

Dolayısı ile İrlanda ile uzaktan yakından

hiç bir bağı olmamasına ve teknik olarak

İrlanda Cumhuriyeti’ne ayak basmamış ol-

masına rağmen Çinli ebeveynlerden doğan

bebek Chen, Kuzey İrlanda’da doğmakla

İrlanda vatandaşlığını kazandı ve berabe-

rinde otomatik olarak AB vatandaşlığını

da elde etti. Bebek Chen, artık AB vatan-

daşlığının kendisine vermiş olduğu bütün

hakları kullanabilecekti. Bu hak kategori-

lerinin başında ise kuşkusuz başka bir Üye

Devlete serbestçe yerleşme hakkı vardı.

Bunun yanında, AB hukukuna istinaden,

ilgili haktan sadece Birlik vatandaşları

değil, Birlik vatandaşlarının üçüncü ülke

vatandaşı olan belirli derecede yakınları

da AB vatandaşı ile birlikte hareket ettiği

ve belirli şartları yerine getirdiği sürece

yararlanabiliyordu.

Catherine’in İrlanda vatandaşlığını

almasından hemen sonra Chen çifti, bu

sefer AB vatandaşı bebeklerini alarak yine

Birleşik Krallık’ın Cardiff şehrine gitti ve

buraya yerleşmeye karar verdi. Bu amaçla

Chen çifti kendileri ve bakımlarına ihtiyaç

duyan İrlanda vatandaşı (dolayısı ile AB

vatandaşı) bebekleri için AB hukukuna

uygun olarak kalıcı oturum iznine baş-

vurdu. Ailenin başvurusu Birleşik Krallık

hükümeti tarafından reddedildi. Hükü-

mete göre, ailenin doğum için Kuzey İrlan-

da’yı seçmesinin tek amacı, çocuklarına

İrlanda vatandaşlığı alarak AB vatandaş-

lığının sağladığı haklardan yararlanmak

istemeleriydi. Hükümet ailenin İrlanda’da

yaşama iradesine sahip olmadığı ve bu

durumun da hakkın kötüye kullanılma-

sı anlamına geldiğini savundu. Birleşik

Krallık hükümeti, hakimiyeti altındaki bir

toprak parçasında gerçekleştirilen doğum

sonrası, başka bir devletin yasalarına göre

kazanılacak vatandaşlığın, Birleşik Kral-

lık yasalarının etrafından dolanılması

anlamına geleceğini ve bu durumda AB

hukukunun sağladığı avantajlardan yarar-

lanılmasına olanak verilmesinin, hukuka

aykırı olduğunu iddia etti.

Hükümetin kararına itiraz eden Chen

ailesi konuyu yargıya taşıdı. Davaya ba-

kan Birleşik Krallık mahkemesi görüşünü

bildirmesi için davayı ABAD’a gönderdi.

ABAD ise yargılama sonucunda Birleşik

Krallık’ın argümanlarını reddetti. ABAD’ın

konuya ilişkin görüşü şöyleydi; her şeyden

önce uluslararası hukuka göre devletlerin

kime hangi şartlarda vatandaşlık vereceği

tamamen ilgili devletin iç meselesi olup,

bu konuda tek yetkili kaynak ilgili devlet

hukukudur. Dolayısı ile İrlanda yasalarına

uygun olarak İrlanda Cumhuriyeti vatan-

daşlığını kazanan bir kimsenin, bu statü-

süne başka bir devletin veya AB’nin itiraz

etme gibi bir yetkisi bulunmuyor. Ayrıca

yine ABAD’a göre burada hakkın kötüye

kullanılması değil, AB hukukunun vermiş

olduğu bir hakkın hukuka uygun olarak

doğrudan elde edilmesi söz konusu.

Her ne kadar Chen ailesinin, İrlan-

da vatandaşlığı almasının geri planında

asıl olarak AB vatandaşlığının sağlamış

olduğu haklara erişmek olsa da, AB hu-

kukuna istinaden bir Üye Devletle va-

tandaşlık bağı olan kişiler, çekincesiz ve

kesin şekilde AB vatandaşlığına da sahip

olur. Dolayısı ile elde edilen vatandaşlık,

ilgili Üye Devletlerin hukukuna uygun

olduğu sürece kişi AB hukukunun Birlik

vatandaşlarına sağladığı bütün haklardan

prensip itibari ile yararlanabilir.

Karar Chen ailesine derin bir nefes

aldırsa da davanın duyulması sonrası ço-

cuklarını İrlanda’da doğurarak Chen’lerin

açtığı gedikten girmek isteyen üçüncü

ülke vatandaşlarının sayısında gözle görü-

lür artış olması üzerine, İrlanda Hükümeti

2005 senesinde mevzuatında değişikliğe

giderek sadece İrlanda’da doğmuş olmayı

vatandaşlık için yeterli gören düzenleme-

yi ortadan kaldırdı.

■

Chen v.Secretary of State for the Home Department (C-200/02)