49 / 64
İKTİSADİ KALKINMA VAKFI DERGİSİ
47
menfaat sağlamasının önüne geçilmesi
oluşturuyor. AB devlet yardımı kural-
larının AB piyasalarındaki her şirkete
uygulanması ve vergilendirmede şirket-
lerin eşit koşullarda rekabet etmelerinin
sağlanabilmesi de Komisyonun hedefleri
arasında yer alıyor.
Kararın Arka Planı
Hatırlanacağı üzere, Apple’ın İrlan-
da’da hükümetle özel anlaşmalar yapa-
rak buradaki şirketleri vasıtasıyla geçerli
matrahın çok altında vergi ödediği iddia
ediliyordu. Apple Sales International ve
Apple Operations Europe adlı bu şirket-
ler, ABD’deki Apple’a bağlı. Alınamayan
vergilerin hemen hepsi Apple Sales In-
ternational’a (ASI) ait. Apple’ın ürünle-
rini Amerika dışında satma ve üretme
hakkına sahip söz konusu şirket, bu hak
karşılığında da gelir elde ediyor. Şirket,
uygulamada Apple ürünlerini üreticiden
alarak Avrupa, Ortadoğu, Afrika ve Hin-
distan’da satıyor. Apple marka bir akıllı
telefonu Berlin’de, Roma’da ya da başka
yerde alırsanız cihazı ASI’dan temin etmiş
oluyorsunuz. Satışlardaki tüm kârlar ise
İrlanda’da kaydediliyor.
Apple, kâğıt üzerinde İrlanda’da bir
şirket merkezine sahip olmasına karşılık
şirketin hiçbir çalışanı ve faaliyeti bulun-
muyor. Apple İrlanda şubesi normal vergi
ödemesine karşılık şirket merkezi ise hiç-
bir yerde vergilendirilmedi. Kârların sade-
ce küçük bir kısmı Apple İrlanda şubesine
bırakıldı, kârın çoğu ise şirket merkezine
aktarıldı. Böylelikle ASI kârlarından çok
daha düşük vergi ödemiş oldu. ASI’nın
2011 yılında 16 milyar avro kâr elde ettiği
hatırlanırsa, bu kârın 50 milyon avrodan
daha azı İrlanda şubesine verildi. Gerisi
şirket merkezine aktarıldı; dolayısıyla
vergilendirilmedi. Apple, bu perspektifte
her bir milyon avro kârda 500 avro tuta-
rında vergi ödedi. Bu vergi oranı, 2014’de
yüzde 0,005’e kadar düştü. Bu dönemde,
Apple milyon avroluk kârda ise 50 avro
vergi verdi. Apple benzeri bir işlemi Apple
Operations Europe da bilgisayarlarda yap-
tı. Kârlar, yapay olarak şirket merkezine
iletildi ve vergilendirilmedi.
Bütün bu gelişmelerin üzerine, Av-
rupa Komisyonu üç yıl süren vergi so-
ruşturmasında Apple’ın İrlanda’da fay-
dalandığı vergi uygulamalarının yasadışı
olduğu kararını verdi. ABD’li şirketin AB
kurallarına aykırı vergi indirimi sağladığı
gerekçesiyle İrlanda’ya 13 milyar avro
(14,6 milyar dolar) geri ödeme yapması
öngörülüyor.
1991-2007 döneminde Apple ve İr-
landa Hükümeti arasında yapılan vergi
anlaşmalarını mercek altına alan Komis-
yon, Apple’ın Avrupa’daki satışlarından
ödemesi gereken vergi miktarından çok
daha azını ödediğine işaret ediyor. Av-
rupa Komisyonu, bu uygulamaların AB
devlet yardımı kurallarına göre yasadışı
olduğunu belirtiyor ve adil rekabetin sağ-
lanması için Apple’dan 2003’ten 2014‘e
kadarki dönem için 13 milyar avronun
ve faizinin geri alınması istiyor. Avru-
pa Komisyonunun Rekabetten Sorumlu
Üyesi Margrethe Vestager konuya ilişkin
açıklamasında, Apple’ın ödemediği ver-
gilerin tamamının İrlanda’da olmadığını
belirterek, başka ülkelerin de durumu in-
celeyerek, Apple’dan geriye dönük vergi
talep edebileceklerini belirtti ve bunun
da İrlanda’ya ödenecek vergiyi düşüre-
bileceğine işaret etti.
İrlanda Hükümeti ve Apple’dan
Ceza Kararına İtiraz
Hem İrlanda Hükümeti hem de App-
le rekor ceza kararına itiraz ediyor ve
temyize götürmekte kararlı görünüyor.
İrlanda, cezanın uygulanmasının ülkede
istihdam yaratan çokuluslu şirketleri
ve yabancı yatırımı olumsuz etkileye-
bileceği görüşünde. İrlanda’nın Cork
şehrinde 1980’den beri faaliyet göste-
ren şirket, İrlanda’da 6 bin, Avrupa’da
da yaklaşık 1.5 milyon kişiye iş imkânı
sağlıyor.
AB’nin söz konusu kararını “benzeri
görülmemiş” olarak değerlendiren Apple
yetkilileri ise İrlanda’daki vergi yasalarının
yürütülmesinden sorumlu kamu kuruluş-
larından danışmanlık aldıklarını belirte-
rek, kanunlara uyduklarının ve vergilerin
tümünü ödediklerinin altını çiziyor.
Bundan Sonra Ne Olacak?
AB’nin kararına göre, eğer ortada
bir suç varsa şirket eksik ödediği ver-
gileri, AB’ye değil, İrlanda Hükümeti’ne
ödeyecek. Bu cezanın Apple’a 18 mil-
yar dolara mal olabileceği belirtiliyor.
Apple’ın Avrupa Komisyonu tarafından
belirlenen tutarı ödemek zorunda kal-
masının şirkete büyük bir etkisi olması
beklenmiyor. Öte yandan son yıllarda
kısmen toparlanmış olmasına rağmen,
2008 krizinde ekonomisi zayıflayan ve
halkının refahı hızla düşen İrlanda’nın
bu cezayı tahsil etmek istememesi dik-
kat çekiyor. Şirketin Avrupa Komisyonun
kestiği bu cezaya karşı vereceği hukuki
mücadelede en büyük desteği İrlanda
Maliye Bakanlığından alması bekleniyor.
“Vergiden kaçınma” suçunun İrlanda
Maliye Bakanlığı ve Apple Finansman
Bölümü tarafından birlikte işlendiği göz
önünde bulundurulduğunda, ABD’nin
AB içindeki “serbest bölgesi” olarak ça-
lışan İrlanda ekonomisinin de süreçten
olumsuz etkileneceği açık.
Diğer önemli sorulardan biri de Av-
rupa Komisyonunun AB’nin alamayacağı
bir vergi cezasını niçin kestiği. Bunun
sebebi, bu kanunsuz ayrıcalıkların Avru-
pa “rekabet ortamını” bozması. Eğer her
AB üyesi ülke, İrlanda’nın Apple ve diğer
Amerikan firmalarına tanıdığı vergi ko-
laylığını sağlarsa, AB Üyesi Devletlerin
vergi gelirleri düşer. AB’nin zaten pek de
iyi durumda olmayan kamu finansman
dengesi bozulur. AB’nin küçük üyeleri
daha büyük “bütçe açığı” vermeye başlar.
Tüm bu gelişmeler, neticede AB ekono-
misinin ABD karşısında gerilemesi sonu-
cunu doğurur. Vergi konularında, ABD,
Avrupa ülkelerine göre çok daha katı.
Amerika’da vergi kaçakçılığı “Ceza Ka-
nunu” kapsamında değerlendirilir. Buna
rağmen ABD, AB’nin Apple’a böylesi bir
vergi cezası kesmesine şiddetle karşı
çıkıyor. ABD, vergi ayrıcalıkları kalkarsa,
Amerikan şirketlerinin AB pazarındaki
rekabet üstünlüğünü kaybedeceklerin-
den korkuyor. Hatta AB’ye aralarındaki
ticari ilişkilerin zedelenebileceğine dair
uyarılarda bulunuyor.
■