Page 65 - İktisadi Kalkınma Vakfı Dergisi

65

ları ile karıştı, egemenliğin kullanım hakkının millete ait ol-

duğu kabul edildi, kavram toplumların gözünde adeta kutsal

bir yere koyuldu. AB türü uluslarüstü yapılar ise

“egemenliğin

devri”

kavramını ortaya çıkardı. Bu yapılarda milli egemenlik

hakları, o “milli” devletin de kullanımında “ortak olarak” söz

sahibi olduğu bir üst düzeye transfer ediliyordu. Bu devir sü-

reci pek de kolay olmadı, büyük dirençlerle karşılaşıldı ama

AB örneğinde, her şeye rağmen belli bir yol alındı. Tüm kar-

şı çıkışlara rağmen, Birleşik Avrupa idealini kuranların istedi-

ği düzeyde olmasa da, milli devletler geleneksel egemenlik

haklarını ortak yapılara devretmeye devam ettiler.

İlginç bir not: Egemenlik haklarının devrinin kriz dö-

nemlerinde arttığını görüyoruz. AB, olağanüstü koşullardan

hep daha fazla yetki kazanarak çıktı. Hep daha fazla yetki AB

düzeyine transfer edildi ama buna karşı çıkanlar da hep var

oldu.

Süreç bu şekilde devam ederken, yeni bir olgu gözden

kaçıyordu. Milli devletler egemenliğin geri dönülmez biçim-

de devredilmesini tartışır, müzakere eder, buna direnir veya

kabul ederken küreselleşmenin getirdiği yepyeni bir teh-

dit kapılarına dayandı: Egemenlik hakkının piyasalara (ya da

“modern yeni dünyaya”) karşı geri dönülmez biçimde

kaybe-

dilmesi

1

. Burada, devirden farklı olarak, hiç kimse size danış-

mıyor; müzakere yok, uzlaşma yok, halka sormak yok, hatta

çoğu zaman halkın -ve bazen yetkililerin dahi- durumdan ha-

berleri bile yok. Yetkilerini Brüksel’e devrederken dahi tered-

düt eden AB üyesi devletler, bakalım bu yeni gerçekle nasıl

yüzleşecekler. Mantıken, bu gerçeğin anlaşılıp benimsendiği

ölçüde AB’de egemenlik devrinin hızlanarak artması gerekir.

Geçtiğimiz Eylül ayının ikinci yarısında bu tartışmalar

somut bir belge etrafında biçimlendi ve yoğunlaştı: Alman

Anayasa Mahkemesi’nin 12 Eylül’de açıkladığı “Almanya’nın

Avrupa İstikrar Mekanizmasını finanse etmesinin Alman Ana-

yasası ile çelişmediği”şeklinde özetlenebilecek kararı…Böy-

lelikle, bir anlamda AB üyesi bir ülkenin, bir diğer AB üyesi ül-

kenin borcundan sorumlu olmasının yolu açıldı.

Karar, hem ekonomik etkileri hem de egemenlik dev-

ri açısından enine boyuna tartışıldı ve her iki açıdan da olum-

lu bulundu. Kararın ekonomik etkileri medyamızda kendisi-

ne bir hayli yer buldu, zaten piyasalar da olumlu tepki gös-

tererek kararı beğendiklerini gösterdiler. Siyasi açıdan olum-

lu bulunmasının sebebi ise kararın“Avrupa entegrasyonunun

önüne yeni engeller getirmemiş olması” diye açıklandı. Ko-

nuya şu şekilde bakılıyor: AB’de her ülkenin anayasa mahke-

mesi var, eğer her mahkeme yetkilerin uygulanması konu-

sunda yeni koşullar getirirse AB paralize olur, hiç bir şey ya-

pamaz hale gelir.

Anayasa Mahkemesi kararını bu yönüyle beğenen Av-

rupa Parlamentosu, kararın “genel olarak demokrasi eksikli-

ği ve özellikle de Avrupa Parlamentosu’nun meşruiyetinin ol-

madığı”yönündeki eleştirilerindense haliyle hiç memnun ol-

madı. Avrupa Parlamentosu Liberal Grup lideri, eski Belçika

Başbakanı Guy Verhofstadt, bakın Alman Anayasa Mahkeme-

si kararının bu hükmünü nasıl cevaplıyor:

T

ürkiye, uzun bir seçim(ler) sürecini yaşamaya

başladı bile. Siyasi aktörler tüm plan ve strate-

jilerini orta vadeli hedefleri çerçevesinde oluş-

turup hayata geçirme çabalarına çoktan başla-

dı. Sıradan seçmenler olarak bu süreçte en çok işiteceğimiz

konulardan biri “Türkiye 2023” olacak; iç ve dış dinamikler,

dünyadaki herkes gibi bizi de değişime zorluyor. “Değişecek

miyiz yoksa değişmeyecek miyiz” çoktan bir soru olmaktan

çıktı. Değişimi yönetebilecek miyiz; sonunda bugünkünden

çok daha ileri bir noktada olmayı başarabilecek miyiz soru-

ları önem kazandı.

Bu süreçte AB sıcak gündemde kendine ne kadar yer

bulacak bilemiyorum ancak en azından, eğer bir yer bula-

bilecekse dahi bunun üst sıralarda olmayacağı kesin. Yine

de, olaylara Brüksel’den bakıyorsanız, her konuda, Türkiye

ile AB’de olanlar arasında bağlantılar, benzerlikler, paralel-

likler kurmak; geleceğe dönük öngörü, tahmin ve hayalle-

rinde“ortak noktalar”aramak kaçınılmaz oluyor.

Biz yeni birTürkiye’yi tartışırken, AB de yeni bir AB tar-

tışmasını hararetle sürdürüyor. Tartışma, özünde bizimkin-

den pek farklı değil. Milli devletlerin, önümüzdeki yılların

önlerine çıkaracağı sorunları tek başlarına aşamayacakla-

rı kabulünden hareketle, yeni bir entegrasyon modeli ve bu

modelin işlemesini sağlayacak kurumlar tartışmaların mer-

kezine oturtuluyor. Bu tartışmalarda öne çıkan bazı hususla-

rı aşağıda teker teker ele almaya çalışacağım. Kim bilir? Belki

de bunların bazılarını kendi tartışmamızda örnek alırız.

DAHA FAZLA AVRUPA

Yeni AB’nin daha güçlü olması gerektiği konusunda

-“daha güçlü”nün küresel bir aktör olarak AB’nin dış dünyayı

etkileme gücü anlaşıldığı ölçüde- sağdan sola, siyasi yelpa-

zenin tümü mutabık. İş, bunun nasıl sağlanacağı noktasına

gelince, ayrışma da başlıyor. Yelpazenin nispeten sağ kanadı

“daha az Avrupa”seçeneğini savunurken, diğerleri“daha faz-

la Avrupa” diyor. Tabii bu kesimlerde de tam bir homojenlik

yok. Daha az Avrupa diyenler argümanlarını “ama daha iyi

Avrupa” diyerek güçlendiriyor, buna karşılık siyasi entegras-

yonun güçlendirilmesini “Avro diktatörlüğün yükselişi” ola-

rak adlandıran Avrupa Parlamentosu üyeleri de var.

Daha fazla Avrupa denilince“daha derin ekonomik en-

tegrasyon”anlayanların sayısı daha fazla, ancak ekonominin

yanına -aslında kaçınılmaz olarak- “daha fazla siyasi enteg-

rasyon” konulunca, bu kesimde de tereddütler başlıyor. Bu

tereddütlerin çeşitli sebepleri var ama tartışmaların en fazla

yoğunlaştığı alan,

egemenliğin devri.

EGEMENLİK HAKLARI TARTIŞMASINDA

YENİ BİR BOYUT

Eski günlerde egemenlik hakkı “birinin, iradesini bel-

li bir toprak parçası üzerinde empoze etme yeteneği” ola-

rak tanımlanabilirdi. Milli devletlerin küresel sorunlarla başa

çıkmakta yeterli olduğu -çok da eski olmayan- günlerde ise

bu kavram “millet”, “milli devlet” ve “milliyetçilik” kavram-

1

Egemenliğin geri dönülmez

biçimde kaybedilmesi olgusu ile

ilgili olarak GuyVerhosftadt’ın,

Alman Anayasa Mahkemesi’nin

Avrupa İstikrar Mekanizması

hakkındaki kararına ilişkin

olarak, 18 Eylül 2012 tarihinde

Hannover’de yaptığı konuşmadan

ilham aldım. Anayasa mahkemesi

kararının AB Parlamentosu’nun

meşruiyeti üzerinde yol açtığı

tartışmalardaki örnekleri de

aynı konuşmanın dördüncü

sayfasından aldım.

Page 65 - İktisadi Kalkınma Vakfı Dergisi - Eylül 2012