Page 51 - İktisadi Kalkınma Vakfı Dergisi

51

İSVEÇ’E GENEL BAKIŞ

Birçok alanda dünya sıralamalarında ilk 10’da yer alan

İsveç veya resmî olarak İsveç Krallığı, Kuzey Avrupa’daki İs-

kandinav Yarımadası’nı oluşturan ülkelerden biri. Batı ve

kuzeyden Norveç, doğudan ise Finlandiya ile sınır komşu-

su olan İsveç, güneyinde yer alan Öresund Köprüsü ile de

Danimarka’ya bağlı. Yaklaşık 450 bin km² olan yüzölçümüy-

le AB ülkeleri arasında en büyük üçüncü ülke olan İsveç’te,

2012 sayımına göre yaklaşık 9,5 milyon kişi yaşıyor. Başken-

ti, aynı zamanda ülkedeki en büyük kent olan Stockholm

olan ülkede, nüfus yoğunluğu güneye doğru gidildikçe iv-

meli şekilde artış gösteriyor.

İsveç, meclis sistemine sahip, meşruti monarşi ile yö-

netilen bir ülke. Ortaçağ’dan itibaren bağımsız ve tek bir ülke

olan İsveç’te, modern merkezi yönetim ilk defa 16. yüzyılda

GustavVasa’nın Kral oluşuyla başladı. 17. yüzyılda ülke, İsveç

İmparatorluğu’nu kurmak adına genişletildi. Ancak İskandi-

navya dışında fethedilen yerlerin büyük bir kısmı 18. ve 19

yüzyıllarda kaybedildi. İsveç’in bugün Finlandiya’da kalan

doğu yarısı, 1809’da Rusya tarafından ele geçirildi. İsveç’in

yer aldığı son savaş ise 1814 yılında gerçekleşti: Bu savaş,

İsveç’in, komşusu Norveç’i tek bir ülke altında birleştirme-

ye zorlamasıyla baş gösterdi. Kurulan birlik 1905 yılına ka-

dar sürdü. 1814’ten beri İsveç, barış politikası izliyor ve sava-

şa dayanmayan dış ilişkiler siyaseti gözeterek, çıkan çoğu sa-

vaşta tarafsız kalıyor.

Herhangi bir siyasi gücü ve katılımı olmamakla bir-

likte, 1973 yılından bu yana Kral 16. Carl Gustaf tarafından

temsil edilen ülkede, Kral’ın tahtını yakın zamanda kızı Pren-

ses Victoria’ya bırakması bekleniyor. 1980 yılında kabul edi-

len Vekalet Yasası ile İsveç’te kraliyet sistemi cinsiyet-eşit

hale gelirken, böylelikle taht, kadın veya erkek ilk doğan kra-

liyet ailesi üyesinin hakkı haline geldi. İsveç parlamenter de-

mokrasisinin kaynağını ise halk oluşturmaktadır. Genel se-

çimlerin 4 yılda bir yapıldığı ülkede, 7 milyona yakın seçmen

oy kullanıyor ve

Riksdag

adı verilen Ulusal Meclis’teki 349

milletvekilini belirliyor. Yüzde 4 seçim barajının uygulandı-

ğı ülkede son genel seçimler Eylül 2010 tarihinde yapıldı ve

Fredrik Reeinfeldt, yüzde 30,6 oyla ülkenin ilk muhafazakâr

Başbakanı seçildi. Seçimlere katılımın diğer Avrupa ülkeleri-

ne göre daha yüksek olduğu İsveç’te, Eylül 2010 seçimleri-

ne katılım, tarihin en düşük seviyesinde (yüzde 80) gerçek-

leşirken, son seçimlerle birlikte 8 siyasi parti

Riksdag’

da tem-

sil hakkı kazandı.

Sosyal Demokratların siyaset üzerinde tarihsel ağırlı-

ğının olduğu ülkede siyaset, son 30 yılda Sosyal Demokrat-

lar ve “Sosyalist Olmayan Siyasi Blok” arasında sürekli el de-

ğiştiriyor. Eylül 2010 tarihinde Fredrik Reeinfeldt, ülkenin

ilk muhafazakâr Başbakanı olmasına rağmen, temsil etti-

ği merkez-sağ koalisyon çoğunluğu kazanamadı. İsveç, son

yıllarda Avrupa’da tırmanışa geçen sağ eğilimli siyasetin son

takipçilerinden biriyken, idari açıdan yerel ve bölgesel, bele-

diyeler ve bölge konseyleri olmak üzere üç sütunlu bir yapı

ile yönetiliyor. Bu yapı içerisinde her bir seviyenin, belirli gö-

rev ve sorumlulukları var: Örneğin belediyeler, şehir planla-

ma ve okullardan, bölge konseyleri ise sağlık hizmetleri ve

altyapıdan sorumlular.

İsveç Başbakanı Olof Palme’nin öldürülmesi, hiç şüp-

hesiz İsveç siyasetinin önemli dönüm noktalarından birini

oluşturur. 1963 yılında Devlet Bakanı, 1965 yılında Ulaştır-

ma ve İletişimBakanı, 1967 yılında Eğitim ve Kültür İşleri Ba-

kanı ve 1969 tarihinde Tage Erlander’den sonra İsveç Sosyal

Demokrat Parti Başkanlığı’na getirilmesi üzerine İsveç Baş-

bakanı olan Olof Palme, 28 Şubat 1986 tarihinde, eşi ve oğlu

ile her zaman olduğu gibi korumasız olarak sinemadan evine

dönerken, faili meçhul bir cinayet ile öldürülmüştü. Özellikle

Üçüncü Dünya içerisinde aktif bir rol oynayan ve bu ülkeler-

de ulusal hareketlerle Batı’daki Sosyal Demokratlar arasın-

da bir köprü görevi üstlenen Palme, alışılmış İsveç tarafsızlı-

ğının dışında politikalar izleyen bir siyaset adamıydı. Batı si-

yasetinin, kendi medeniyetlerinin diğer milletlere yaşattığı

olumsuzlukları tartışmaya açmayan yapısı içerisinde Palme,

siyasi hayatı boyunca, dünyanın daha yaşanabilir bir yer ha-

line gelebilmesi için öncelikle üç sorunun çözülmesi gerek-

tiği savunmuştu: ABD’nin yayılımcı politikası, üçüncü dün-

ya ülkelerinin ekonomik durumları ve ırksal farklılıklar soru-

nu. Kısa sürede Afrika ve Doğu halklarının idolü haline gelen

Olof Palme’nin suikast ile öldürülmesinin ardından, cinayet

davasından yargılanıp daha sonra aklanan tek zanlı Chris-

ter Pettersson, 16 Eylül 2004’te esrarengiz bir biçimde öldü.

İSVEÇ-AB İLİŞKİLERİ

1972 yılında Avrupa Topluluğu ile Serbest Ticaret An-

laşması imzalayan ve 1992 yılında ise Avrupa Ekonomik

Alanı’na katılan İsveç, 1 Ocak 1995 tarihinde AB üyesi oldu.

1989 yılında Berlin Duvarı’nın yıkılmasıyla birlikte

İsveç’te, Avrupa Topluluğu’na katılım yönünde tartışmalar

hız kazanmıştı. 1814 yılından beri savaşa dayanmayan bir

Kral Gustaf

Page 51 - İktisadi Kalkınma Vakfı Dergisi - Eylül 2012