İKV’DEN YENİ YAYIN: “TÜRKİYE VE AB'DE TARIM POLİTİKALARININ YEŞİL MUTABAKAT KAPSAMINDA DÖNÜŞÜMÜ”

Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın 11 Aralık 2019 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından ilan edilmesiyle birlikte AB, büyük bir dönüşüm sürecinin içine girmiştir. Tüm üretim ve tüketim süreçlerini ve alışkanlıklarını temelden değiştirecek Yeşil Mutabakat ile sürdürülebilirlik öne çıkarılmıştır ve insan faaliyetlerinin doğaya ve çevreye olan etkisinin mümkün olan en düşük seviyeye indirilmesi amaçlanmıştır. İklim krizi ile mücadele denilince akla ilk gelen önlemlerden birisi olan sera gazı emisyonlarının azaltılması, yeşil dönüşümün yalnızca bir ayağını oluşturmaktadır. Benzer şekilde yeşil dönüşüm kavramı yalnızca sanayi sektöründe bir değişimi ifade etmemektedir. Tarım ve gıda sektörlerinin de yeşil dönüşüm sürecinden çok ciddi oranda etkilendiği ve etkilenmeye devam edeceği bir gerçektir.

Yeşil Mutabakat, Ortak Tarım Politikası'nı (OTP) doğrudan etkileyecek stratejilerin ilan edilmesiyle birlikte tarım ve gıda sektörlerine tesir etmeye başlamıştır. AB’nin tarım ve gıda sistemlerini Yeşil Mutabakat’a uygun şekilde yeniden ele alırken göz önünde bulunduracağı temel hedefler, “Çiftlikten Çatala Stratejisi” ve “2030 Biyoçeşitlilik Stratejisi” ile ortaya konmuştur.

Bununla birlikte, tarım sektöründe iş yapış şekillerinin bu denli hızlı bir şekilde değişmesi Avrupalı çiftçilerin tepkisini çekmiştir. Farklı sebeplerin de eklendiği şikâyetlerle, 2023 yılının aralık ayından itibaren pek çok AB üye ülkesinde protesto gösterileri düzenlenmiştir. Bu protestolar sonunda hem AB’den hem de üye ülkelerden bazı adımlar gelmiştir. Çiftçilerle diyalog kurulması, bazı kuralların uygulama tarihlerinin ileri bir vadeye ötelenmesi, çiftçilerin OTP desteklerini almakta karşılaştıkları karmaşık bürokratik işlemlerin kolaylaştırılması ve bazı yasa tekliflerinin geri çekilmesi bu adımların bir kısmıdır.

AB, bu dönüşüm sürecini yaşarken Türkiye de 2021 yılında ilan ettiği Yeşil Mutabakat Eylem Planı ile sanayiden tarıma pek çok sektörde yeşil dönüşümü gerçekleştirmek ve sürdürülebilirliği hâkim kılmak için çalışmaya başlamıştır. İlgili eylem planını müteakiben suyun verimli kullanılması, tarımsal verimliliğin artırılması, kimyasal gübre ve tarım ilacı kullanımının azaltılması, iyi tarım uygulamalarının ve organik tarımın yaygınlaştırılmasının da dâhil olduğu birçok uygulama için çeşitli stratejiler ve eylem planları yayımlanmıştır.

Türkiye’de tarım sektörünün ülke ekonomisi içindeki payı geçtiğimiz on yıllara göre azalış gösterse de tarım hâlâ nüfusun önemli bir kısmına gelir kapısı olmayı sürdürmektedir. Tarım sektörünün GSYH’deki payı 2022 yılı verilerine göre %4,8 olarak ölçülmüştür. Türkiye’nin hâlihazırda gümrük birliği içinde bulunduğu AB, Türkiye’nin tarım ürünleri ticaretinde önemli bir ortağıdır. AB’nin tarım ve gıda ürünleri ihracatında Türkiye 4 milyar 850 milyon avroyla sekizinci sırada yer alırken; AB’nin ilgili ürünlerdeki ithalatında Türkiye 6 milyar 621 milyon avroyla altıncı sırada yer almaktadır.

AB, Yeşil Mutabakat ile gıda ve tarım sektörlerini dönüştürüp yeni kurallar getirirken, AB Tek Pazarı’na girecek ürünlerin de bu kurallara uymasını beklemektedir. Kurallara uyulmaması durumunda ek vergilerin uygulamaya konulması düşünülmektedir. Bu gibi uygulamalarla karşı tarafın, maliyetlerin yükselmesi, rekabet gücünün düşmesi ve pazardaki pozisyonun sürdürülememesi gibi sonuçlarla karşılaşması kuvvetle muhtemeldir. Türkiye’nin bu gibi olumsuzluklardan etkilenmemek için ilgili sektörlerde yasal mevzuat ve uygulamada yeşil dönüşüme hız vermesi gerekmektedir.

Bu yayın, OTP’nin Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamındaki güncel dönüşümünü, AB tarafından kabul edilen stratejileri ve yasal düzenlemeleri inceliyor. Tarım ve gıda sektörlerinin yeşil dönüşüm kapsamında tabi tutulduğu düzenlemeler ve Avrupalı çiftçilerin protestolarının ardından atılan adımlar ele alınıyor. Türk tarım sektörünün güncel durumuna dair genel bir değerlendirme yapıldıktan sonra Türkiye’de gıda ve tarım sektörlerinde yeşil dönüşüm kapsamında atılan adımlara göz atılıyor. Yayınımızı ilgili tüm kesimlerin faydalanabileceği, AB’nin tarım politikası ve iklim değişikliği çabalarının kesiştiği alanlardaki güncel gelişmeleri değerlendiren önemli bir kaynak olarak sunuyoruz.

Yayının PDF versiyonuna buradan ulaşılabilir.

Yayın Adı: Türkiye ve AB’de Tarım Politikalarının Yeşil Mutabakat Kapsamında Dönüşümü

Yayın No: 326

ISBN: 978-605-7756-21-3

Yayın Tarihi: Aralık 2024

Sayfa Sayısı: 130

Hazırlayan: Tunç İbrahim CEYLAN, İKV Uzman Yardımcısı