İKV'DEN "AB İNSAN HAKLARI VE DEMOKRASİ EYLEM PLANI VE TÜRKİYE RAPORU" BAŞLIKLI DEĞERLENDİRME NOTU

AB İnsan Hakları ve Demokrasi Eylem Planı, Birlik’in dünya çapında insan hakları ve demokrasiyi teşvik etme çabalarını artırmak ve geliştirmek amacıyla kabul edilmiş üçüncü eylem planıdır. İnsan hakları ve demokrasiyi AB’nin dış eylemlerinin tüm alanlarında (örneğin ticaret, çevre, kalkınma, terörle mücadele) tutarlı ve uyumlu bir şekilde teşvik etmenin referans noktasını oluşturmaktadır.

AB kendisini insan hakları ve demokrasiyi geliştirmede küresel bir lider olarak konumlandırmıştır. İnsan hakları ihlallerinin ve otoriterleşmenin giderek arttığı bir dünyada cezasız kalan fiiller karşısında Birlik temel değerleri korumak ve bunları geliştirmek amacıyla etkin bir stratejiye ihtiyaç duymuştur. Buna yönelik bir cevap olarak daha önce geliştirilen 2012 ve 2015 yılları Eylem Planlarını da kapsayarak yeni öncelik ve zorluklarla genişletilen ve daha kapsamlı bir strateji sunan 2020-2024 Eylem Planı 18 Kasım 2020 tarihinde kabul edilmiştir. Birlik bu Eylem Planı ile hem dış politikasında insan hakları boyutunu da güçlendirmeyi hem de üçüncü ülkelerle ilişkilerinde bunların korunmasını ve teşvikini sağlamayı hedeflemiştir. Plan dört yıllık bir süreyi kapsayarak ülke bazlı, bölgesel ve çok taraflı olmak üzere tüm düzeylerde hedef ve öncelikleri ortaya koymaktadır. Plan kapsamında dünya çapında AB Delegasyonları ve üye devlet büyükelçilikleri, uluslararası kuruluşlar, sivil toplum ve ortak ülkelerle etkili bir iş birliği yapılarak temel öncelikler, zorluklar ve hedefler yerel koşullara bağlı olarak tespit edilmektedir.  Bu doğrultuda hedeflerin gerçekleşebilmesi için çalışmalar mali ve politik kaynaklarla desteklenmektedir. Plan kapsamında bir Küresel Yaptırım Rejimi de tanıtılmış ve nerede olduğuna bakılmaksızın belirtilen insan hakları ihlalleri kapsamında gerçek ve tüzel ve kişi ve kurumlara AB tarafından yaptırım uygulaması da başlatılmıştır. Planın en önemli araçlarından biri de AB’nin yıllık yayımlamakta olduğu Dünyada İnsan Hakları ve Demokrasiye İlişkin Yıllık Raporu’dur. Bu raporda Eylem Planı ile ortaya konulan ilerlemeler, güncel zorluklar ve hedefler ortaya koyulmaktadır. Bu yıllık rapora ek olarak AB ülke bazlı kapsamlı raporlar da yayımlamaktadır. Burada ülkelere özgün zorluklar ve öncelikler tespit edilerek AB’nin bu alandaki destekleyici faaliyet ve ilerlemeleri kaydedilmektedir. 2024 yılında yapılan ara değerlendirmede ise Eylem Planı’nın önceliklerinin halen geçerli olduğu ve ilerlemenin başarılı olduğu kaydedilmiş ve Eylem Planı’nın 2027’ye kadar uzatılması kararlaştırılmıştır.

Bu değerlendirme notunda 2020-2024 AB İnsan Hakları ve Demokrasi Eylem Plan’ı incelenerek, genel değerlendirmeler sunulmuş ve ülke bazlı raporlar kapsamında genişleme ülkeleri ve Türkiye durum raporlarındaki tespitler detaylı olarak incelenerek karşılıklı beklentiler değerlendirilmiştir.

Söz konusu değerlendirme notuna buradan ulaşabilirsiniz.