İSPANYA, AB KONSEYİ DÖNEM BAŞKANLIĞI’NI DEVRALDI

İspanya, 1 Temmuz 2023 tarihinde, AB Konseyi Dönem Başkanlığı’nı İsveç’ten devraldı. 

İspanya, Belçika ve Macaristan’dan oluşan 12’nci Üçlü Dönem Başkanlığı kapsamında önümüzdeki altı aylık sürede dönem başkanlığı görevini ifa edecek olan İspanya, ilgili makamı 31 Aralık 2023 tarihinde Belçika’ya devredecek. 6-9 Haziran 2024 tarihlerinde yapılacak olan AP seçimleri öncesindeki son dönem başkanlığı olmasına istinaden İspanya’nın görevi esnasında etkin ve girişimci bir rol üstlenmesi, hâlihazırda AB’nin gündeminde olan konulara -göç ve iltica mutabakatı gibi- ilişkin yasama faaliyetlerinin başarıyla tamamlanabilmesi adına ciddi bir önem arz ediyor. 

AB Konseyi Dönem Başkanlığı görevini beşinci kez üstlenen İspanya, AB üyesi olduktan üç sene sonra -1989 yılında- ilk kez olmak üzere; daha sonra sırasıyla 1995’te, 2002’de ve son olarak 2010’da dönem başkanlığını yürütmüştü. Bu tarihlerin hemen hepsi AB için kritik gelişmelerin yaşandığı dönemlerdi. Örneğin 1995’te Schengen Alanı yürürlüğe girdiğinde; 2002’de avronun dolaşıma girdiği ilk gün ve 2010’da Lizbon Antlaşması yürürlüğe girdikten bir ay sonra İspanya dönem başkanlığı görevindeydi. 

Ülke Profili: İspanya

Parlamenter anayasal bir monarşi olan İspanya, yaklaşık 40 yıllık totaliter Franco rejiminin ardından 1970’lerin sonları ve 80’lerin başında demokrasiye geçiş süreci yaşadı. İspanya, gelişmişlik farkları nedeniyle mevcut üye ülkeler üzerinde yük oluşturacağı tartışmalarının ardından, 1986 yılında Portekiz ile birlikte AB üyesi oldu. 

2020 verilerine göre nüfusu 47 milyon civarında olan İspanya, Latin Amerika başta olmak üzere dünyanın farklı bölgelerinden göç alan bir ülke konumunda. Asya’dan, Sahraaltı Afrika’dan, Doğu Avrupa’dan ve Fas’tan gelen göçmenlerle beraber ülkede azalan doğum oranlarına rağmen nüfusun arttığı görülüyor. 

Ülkenin resmî dili İspanyolca olmakla beraber, bölgesel olarak konuşulan Katalanca, Baskça gibi diller de konuşuldukları bölgelerde İspanyolca ile beraber resmî dil statüsünde kabul ediliyor. 

Ülke nüfusunun %60’ı kendini Katolik Hristiyan olarak tanımlarken, çoğunluğunu Faslı ve diğer Afrika ülkelerinden gelen göçmenlerin oluşturduğu Müslüman toplumu ise ülke nüfusu içinde %4-5’lik bir paya sahip. %35 kadarlık bir kesim kendini herhangi bir dinin inananı olarak tanımlamıyor. İspanya, seküler bir devlet olması hasebiyle anayasal olarak kendisine bir devlet dini tanımlamıyor ve inanç özgürlüğünü garanti altına alıyor.

İspanya ekonomisine göz atıldığında ise en önemli sektörler olarak kamu, savunma, eğitim ve sağlık sektörleri ön plana çıkıyor. İspanya, ihracatının %61’ini, ithalatının ise %57’sini AB içinde gerçekleştiriyor. AB dışında yaptığı ticarette ise en önemli ticaret ortakları olarak Birleşik Krallık, ABD ve Çin göze çarpıyor.

AP’de İspanya’dan 59 vekil bulunuyor. Ayrıca, daha önce İspanya Dışişleri Bakanı olarak da görev yapan Joseph Borrell Fontelles şu an AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi ve Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı pozisyonunda bulunuyor. 

12’nci Üçlü Dönem Başkanlığı

Üçlü Dönem Başkanlığı sistemi 2009 Lizbon Antlaşması ile kabul edilmiş ve 2010’dan itibaren işlemeye başlamıştı. İspanya ise dönem başkanlığı görevini Belçika ve Macaristan ile birlikte oluşturduğu ve 18 aylık bir süreçten oluşan 12’nci Üçlü Dönem Başkanlığı kapsamında yürütecek. Üçlü Dönem Başkanlığı’nın Haziran 2023’te açıklanan Üçlü Programı’nda, Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle birlikte küresel belirsizliklerin iyiden iyiye arttığı bir jeopolitik ortamda, AB içindeki dayanışmanın ve AB dayanıklılığının pekiştirilmesinin önemine dikkat çekiliyor. AB’nin stratejik otonomisinin güçlendirilmesi maksadıyla yeşil ve dijital dönüşümü de hızlandırarak AB’nin sanayi altyapısının kuvvetlendirilmesi ve yeniliklerin teşvik edilmesi; yeşil ve dijital dönüşüm gerçekleştirildiği sırada bu sürecin kapsayıcı ve adil bir şekilde sürdürülmesi; uluslararası ortaklıklarda, çok taraflı iş birliklerinde ve güvenliğin her alanında sağlanacak ilerlemelerle AB çıkarlarının etkili bir şekilde korunması, Üçlü Dönem Başkanlığı’nın öncelikleri olarak sıralanıyor. 

İspanya Dönem Başkanlığı Öncelikleri

1 Temmuz – 31 Aralık 2023 tarihleri arasında AB Konseyi Dönem Başkanlığı yapacak olan İspanya’nın Başbakanı Pedro Sánchez, 15 Haziran 2023 tarihinde ülkesindeki AB üye ülkelerinin büyükelçilerine hitaben yaptığı konuşmada dört öncelik belirlediklerini açıkladı. 

1. AB’yi Yeniden Sanayileştirmek ve Stratejik Otonomisini Garanti Altına Almak

AB’yi yeniden sanayileştirmek ve stratejik otonomisini garanti altına almak olarak belirtilen ilk önceliğe göre, Avrupa’nın serbest ticaret sayesinde, ekonomik korumacılık yoluyla elde edilmesi mümkün olmayan bir refaha kavuştuğu ancak bu ekonomik açıklık politikasının enerji, sağlık ve dijital teknolojiler gibi bazı hayati sektörlerde yüksek oranda dışa bağımlılık yarattığı vurgulanıyor. Bu bağımlılığı azaltmak için ilgili sektörlerin AB üye ülkeleri içinde serpilip gelişmesine katkı sunmak ve Latin Amerika ve Karayipler başta olmak üzere farklı bölgelerden farklı ülkelerle yeni ortaklıklar kurularak tedarik zincirini kuvvetlendirmek için çalışılacağı ifade ediliyor. Ayrıca, İspanya Dönem Başkanlığı esnasında, AB’nin 2030 yılı itibarıyla ekonomik güvenliğini tam manasıyla sağlaması ve küresel liderliği elde etmesi için kapsamlı bir strateji açıklanacağı belirtiliyor. 

2. Yeşil Dönüşüm ve Çevresel Uyumda İlerlemek

Açıklanan ikinci öncelik ise yeşil dönüşüme dair. Küresel iklim değişikliğiyle mücadele etmenin bir zorunluluk olmasının yanında enerji ve hammaddelere bağımlılığı azaltıp yeni istihdam yaratabilecek bir fırsat olarak da görülebileceği ifade edilirken, elektrik piyasasında reform, 55’e Uyum (Fit for 55) ve sürdürülebilir ürünlerle birlikte yenilenebilir ve yeşil enerji üretim tekniklerine dair çalışmalara ağırlık verileceği ifade ediliyor.

3. Sosyal ve Ekonomik Adaleti Teşvik Etmek

Açıklanan bir diğer öncelik ise sosyal ve ekonomik adaleti teşvik etme amacını taşıyor. Tüm AB vatandaşlarının, Birlik içerisinde oluşan refahtan mümkün olduğunca faydalanmasının gerekliliği vurgulanırken bunun gerçekleştirilmesi için İspanya’nın dönem başkanlığı sırasında önceleyeceği adımlar sıralanıyor. İşçilere, kadın ve çocuklara ve aynı zamanda engelli bireylere daha geniş toplumsal haklar sunularak hayatlarında iyileştirme sağlanması için çabaların artırılacağı ifade ediliyor. Ek olarak, kurumlar vergisi için tüm AB Üye Devletleri’nde geçerli olacak bir standart belirlenmesi; çok uluslu şirketlerin çeşitli yöntemlerle vergi kaçırmasıyla mücadele edilmesi; 2021-2027 Çokyıllı Mali Çerçevesi’nin uygun bir şekilde yeniden gözden geçirilmesi; şeffaflığın artırılması ve sürdürülebilir bir kamu maliyesi politikasıyla yeşil ve dijital dönüşümü birleştirmek gibi hususların İspanya tarafından gündeme getirileceğinin altı çiziliyor. 

4. Avrupa’nın Birliğini Tahkim Etmek

İspanya Başbakanı tarafından açıklanan dönem başkanlığı önceliklerinden sonuncusu ise karmaşık ve zorlu bir dünyada, AB üye ülkeleri arasındaki birliği ve uyumu artırmak; bu amaca uygun araçlar geliştirip uygulamaya koymak ve zorluklarla bir ve beraber olarak başa çıkmak ana amacına hizmet ediyor. Buna göre, AB pazarında daha kapsamlı bir bütünleşme, bankacılık birliği ve sermaye piyasaları birliğinin tamamlanması, NextGenerationEU fonları gibi ortak araçların oluşturulup güçlendirilmesinin önemine dikkat çekiliyor. 8-9 Haziran 2023 Adalet ve İçişleri Konseyi toplantısında göç ve iltica politikaları üzerinde varılan mutabakatın yasalaşıp iş birliği içinde uygulanması; Ukrayna başta olmak üzere diğer komşuların desteklenmesinde eşgüdümün hâkim kılınması ve ortak Avrupalı kimliğinin ve değerlerinin pekiştirilmesinin, İspanya tarafından gözetileceği belirtiliyor.

İspanya’nın dönem başkanlığını üstlendiği temmuz ayının ilk günlerinde ise ülke kamuoyu, erken seçim gündemiyle meşgul durumda. Mayıs ayında gerçekleşen yerel seçimlerde, muhalefetteki sağ partilerin oylarının ciddi bir oranda yükseltmesi üzerine, İspanyol Sosyalist İşçi Partili Başbakan Pedro Sánchez, parlamentoyu feshederek erken seçim kararı aldığını açıkladı. Böylelikle aralık ayında yapılması planlanan genel seçimler, 23 Temmuz 2023 günü gerçekleştirilecek. Ülkedeki seçim gündeminin, İspanya’nın AB Dönem Başkanlığı sürecinde herhangi bir aksamaya neden olmayacağı Başbakan Pedro Sánchez ve diğer birçok İspanyol yetkili tarafından ifade edildi. Ancak, olası bir iktidar değişikliğinin, belirlenen öncelikler ve bu önceliklere yönelik atılacak adımlar hususunda nasıl bir etkisi olacağı da merak konusu olmaya devam ediyor. İspanya Başbakanı Pedro Sánchez’in AP’de yapacağı konuşmanın ve AP Başkanı Roberta Metsola ve AP’deki siyasi grup liderlerinin İspanya ziyaretinin süresiz bir şekilde ertelenmesi gibi gelişmeler, İspanya Dönem Başkanlığı’nın başarılı bir şekilde tamamlanma ihtimaline dair şüpheci yorumlar yapılmasına neden oluyor.

İspanya Dönem Başkanlığı’nın internet sitesine buradan ulaşabilirsiniz.