VON DER LEYEN KOMİSYONU GÖREVE BAŞLADI

AB liderlerinin üst düzey görevlendirmeler paketinden Komisyon Başkanlığı için sürpriz şekilde aday gösterilen ve tüm tartışmaların ardından AP’nin de onayını alan Almanya eski Savunma Bakanı Ursula von der Leyen başkanlığındaki Avrupa Komisyonu, 1 Aralık 2019 tarihinde göreve başladı.

Von der Leyen Komisyonu, 27 Kasım’da AP Genel Kurulu’nda 707 parlamenterin katıldığı ve 89 parlamenterin çekimser kaldığı oylamada, 157’ye karşı 461 oyla onaylandı. AP’nin onayını takiben 28 Kasım 2019 tarihinde AB Konseyi tarafından atanan von der Leyen Komisyonu, 31 Ekim 2024 tarihine kadar görevde olacak.

Yeni Komisyon, Birleşik Krallık’ın Komisyon üyesi olmadan 27 üyeyle göreve başlıyor. Brexit’in 31 Ocak 2020’ye ertelenmesi nedeniyle antlaşmalara göre, Birleşik Krallık’ın yeni Komisyon’a üye göndermesi gerekiyor. AB’nin tüm çağrılarına rağmen erken genel seçimi gerekçe göstererek Komisyon üyesi adayını belirlemeyen Birleşik Krallık hakkında, Avrupa Komisyonu tarafından ihlal prosedürü başlatılmış durumda. Çalışma takviminin daha da aksamaması için von der Leyen Komisyonu, Birleşik Krallık’ın Komisyon üyesi olmadan onaylandı. Brexit ile birlikte AB kurumlarında temsil hakkını yitirecek olan Birleşik Krallık'ın,  Komisyon üyeliği için halen bir aday önerme zorunluluğu bulunuyor.

AP Oylaması Öncesi Değişiklikler

Aslında 1 Kasım 2019 tarihinde göreve başlaması öngörülen von der Leyen Komisyonu, AP komitlerinin bazı Komisyon üyeliği adaylarına yeşil ışık yakmaması nedeniyle bir ay gecikmeli olarak göreve başladı. Von der Leyen’in 10 Eylül tarihinde açıkladığı görev dağılımında Genişleme ve Komşuluk dosyasından sorumlu Macaristan’ın adayı László Trócsányi ile Ulaştırma dosyasına atanan Romanya’nın adayı Rovana Plumb, AP Hukuki İşler Komitesi tarafından çıkar çatışması gerekçesiyle daha oturumlar başlamadan, İç Pazar dosyasına atanan Fransa’nın adayı Sylvie Goulard ise komite oturumlarında elenmişti. Bunun üzerine söz konusu ülkelerin yeni adaylar belirleyerek AP komitelerinin onayını almaları gerekti. Komşuluk ve Genişleme dosyası Macaristan’ın yeni adayı AB Daimi Temsilcisi Büyükelçi Olivér Várhelyi’ye, Ulaştırma dosyası Romanya’nın Komisyon üyeliği adayı AP üyesi Adina Valean’a, İç Pazar dosyası ise Fransa’nın adayı eski bakan ve işadamı Thierry Breton’a verildi. AP, 21 Kasım 2019’da oturumların başarılı şekilde tamamlandığına kanaat getirerek yeni Komisyon’un güvenoyuna sunulmasına yeşil ışık yaktı.

AP’deki oylama öncesi von der Leyen’in, Komisyon’un AP’den güvenoyu alabilmesini kolaylaştırmak için bazı dosyaların isimlerinde ve bazılarının da içeriklerinde özellikle liberaller, yeşiller ve sosyal demokratların talepleri doğrultusunda değişikliğe gittiği görülüyor. Komisyon üyelerinin üstlenecekleri dosya isimlerini siyasi programındaki öncelikler doğrultusunda şekillendiren von der Leyen’in iddialı ve ilginç isimler tercih etmesi, AB’de tartışma yaratmıştı. Özellikle göç ve güvenlik konularını kapsayan “Avrupalı Yaşam Tarzımızın Korunması” dosyası aşırı sağ söylemle benzerlik taşıdığı gerekçesiyle eleştirilerin merkezine oturmuştu. Bunun üzerine, Avrupa Komisyonu eski Sözcüsü Yunan Margaritis Schinas’ın sorumluluğuna verilen bu dosyanın ismi “Avrupalı Yaşam Tarzının Teşvik Edilmesi” olarak değiştirildi.

Lüksemburg eski İstihdam ve Çalışma Bakanı Nicolas Schmit’in üstleneceği İstihdam dosyasının ismi de sosyal sütunun AB içerisindeki öneminin vurgulanması için “İstihdam ve Sosyal Haklar” olarak değiştirilirken, Litvanya eski Ekonomi ve İnovasyon Bakanı Virginijus Sinkevicius’un sorumluluğuna verilen Çevre ve Okyanuslar dosyası da “Çevre, Okyanuslar ve Balıkçılık” adını aldı. Von der Leyen, İtalya eski Başbakanı Paolo Gentiloni’nin yürüteceği Ekonomi dosyasının kapsamına BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin uygulanmasının izlenmesi yetkisini de ekledi.

AP’de 27 Kasım'da yapılan oylamada, von der Leyen Komisyonu’nun merkez sağ Avrupa Halk Partisi (EPP) ve AP seçimlerinde gücünü artırarak Avrupa’yı Yenile (RE) adı altında imaj tazeleyen liberallerin neredeyse tamamının, merkez sol sosyal demokratların (S&D) ise çoğunluğunun desteğini aldığı görülüyor. Yeşillerde çoğunluk çekimser kalırken, Avrupa Birleşik Solu-Kuzey Yeşil Solu Konfederal (GUE/NGL) Grubu ile Kimlik ve Demokrasi (ID) Grubu, von der Leyen Komisyonu aleyhinde oy kullandı. Muhafazakâr grup ise dağınık bir tablo çizdi. Von der Leyen Komisyonu’nun iki büyük grubun çoğunluğu kaybettiği ve daha bölünmüş bir bileşime sahip olan yeni AP’de, 2014 yılında 423 oyla onaylanan Juncker Komisyonu’ndan daha fazla destek alması dikkat çekici.

Genişleme, Macaristan’ın İkinci Tercihi Várhelyi’nin Sorumluluğunda

Von der Leyen Komisyonu’nda, Türkiye’yi ve Batı Balkan ülkelerini yakından ilgilendiren Komşuluk ve Genişleme, bu dosya için ilk tercih olan Macaristan eski Adalet Bakanı László Trócsányi’nin AP Hukuki İşler Komitesi tarafından elenmesinin ardından, Macaristan’ın eski AB Daimi Temsilcisi Büyükelçi Olivér Várhelyi’nin sorumluluğuna verildi. Olivér Várhelyi’nin görevlendirme mektubunda, Batı Balkanlarla ilgili olarak yeni Komisyon’un görev süresi boyunca her ülkenin liyakate dayalı şekilde değerlendirilmesi ve AB üyelik perspektifinin inandırıcılığının korunması yoluyla ilerlemenin sürdürülmesinin zaruri olduğu belirtiliyor. Juncker Komisyonu’nun Kuzey Makedonya ve Arnavutluk ile müzakerelere başlanması yönündeki tavsiyesinin von der Leyen Komisyonu tarafından da destekleneceğinin sinyali veriliyor. Várhelyi, özellikle hukukun üstünlüğü, ekonomik kalkınma ve kamu yönetimi alanları başta olmak üzere Batı Balkan ülkelerindeki yapısal ve kurumsal reformların hızlandırılması için çalışmakla görevlendiriliyor. Batı Balkanlarda yolsuzlukla mücadele, iyi komşuluk ilişkileri ve ikili uyuşmazlıkların çözülmesi konularındaki çabaları desteklenmesi de Várhelyi’nin görev tanımında yer alıyor.

Görevlendirme mektubunda, Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Komisyon Üyesi Várhelyi’nin Türkiye ile ilişkiler konusunda AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ile yakın çalışacağı belirtiliyor. Türkiye ile ilgili olarak, katılım müzakereleri sürecinin fiilen durma noktasına geldiği, müzakerelerde yeni fasılların açılmasının veya kapatılmasının mümkün olmadığı ve Türkiye’nin AB’den uzaklaştığı tespitlerine yer veriliyor. Bunlar karşısında, güvenlik, göç, ekonomi ve ticaret gibi alanlarda müşterek sınamalar ve çıkarlar bulunduğunda dikkat çekilerek, Türkiye’nin AB açısından kilit önemde bir ortak olduğunun altı çiziliyor.

Türkiye ve Batı Balkan ülkeleriyle dostane ilişkilere sahip, genişleme dostu bir ülke olması itibarıyla genişleme dosyasına Macaristan’dan bir ismin atanmasını olumlu bir gelişme olarak yorumlamak mümkün. Özellikle bu dosyayı geçen dönem yürüten Avusturyalı Johannes Hahn’ın Türkiye’ye yönelik açıklamalarının ilişkilerde tansiyonun artmasına yol açtığı göz önünde bulundurulduğunda, Várhelyi daha dengeli bir isim olarak karşımıza çıkıyor.

2019-2024 Komisyon Üyeleri Heyeti'ndeki görev dağılımı şu şekilde:

Not: "Sağlık" dosyasının adı 2 Aralık 2019 tarihinde "Sağlık ve Gıda Güvenliği" olarak güncellenmiştir.

2019-2024 dönemi Avrupa Komisyonu ile ilgili öne çıkan konuları şu şekilde özetlemek mümkün:

- Ursula von der Leyen, Avrupa Komisyonu’nun ilk kadın başkanı. Fransız Simone Veil’ın AP’nin ilk kadın Başkanı seçilmesinden 40 yıl sonra bu kez AB’nin yürütme organı, Avrupa Komisyonu’na bir kadın başkanlık ediyor.

- Von der Leyen, 1958-1967 yıllarında Avrupa Komisyonu’nun ilk Başkanı olarak görev yapan Walter Hallstein’dan sonra bu görevi üstlenen ilk Alman olma özelliğine sahip.

- Von der Leyen Komisyonu, 12 kadın üye ve 15 erkek üye ile AB kurumsal tarihinde cinsiyet eşitliğine en fazla yaklaşan Avrupa Komisyonu olarak dikkat çekiyor. Başkan yardımcılarından biri kıdemli başkan yardımcısı olmak üzere üçü kadın.

- Hiyerarşik yapısıyla dikkat çeken Von der Leyen Komisyonu’nda 3’ü Kıdemli Başkan Yardımcısı olmak üzere, 8 Başkan Yardımcısı bulunuyor.

- Üçü de 2014-2019 döneminde Juncker Komisyonu’nda görev yapmış olan Kıdemli Başkan Yardımcılarından ikisi Komisyon Başkanlığı için AP seçimlerinde öncü aday (Spitzenkandidat) olarak yarışmış isimler. Juncker Komisyonu’nun Hukukun Üstünlüğü ve İyi Yönetişimden Sorumlu Birinci Başkan Yardımcısı sosyalist grubun öncü adayı Hollandalı Frans Timmermans, Juncker Komisyonu’nda Rekabet dosyasını yürüten liberal öncü aday Danimarkalı Margrethe Vestager ile Avro ve Sosyal Diyalogdan Sorumlu Başkan Yardımcısı olarak görev yapan Valdis Dombrovskis, von der Leyen Komisyonu’nda Kıdemli Başkan Yardımcılığını üstlenen isimler.

- Von der Leyen’in Komisyon Kıdemli Başkan Yardımcılığına, iki öncü adayı getirmesi, AB liderleri tarafından Komisyon Başkanı olarak belirlenme şekline ve öncü adaylar sisteminin göz ardı edildiği eleştirilerine cevap niteliği taşıyor. Bu adım, ayrıca Komisyon’a demokratik meşruiyet kazandırmayı amaçlıyor.

- Hollandalı Timmermans, “Avrupa için Yeşil Anlaşma”, Danimarkalı Vestager “Dijital Çağa Uyan Avrupa”, Letonyalı Dombrovskis ise “Halk için Çalışan Bir Ekonomi” dosyasından sorumlu Kıdemli Başkan Yardımcıları olarak görev yapacak. Yeni Komisyon’da; iklim değişikliği, dijitalleşme gibi konuların kıdemli başkan yardımcısı düzeyinde ele alınması, bu konuların AB gündeminde ve politikaları arasında yükselen öneminin göstergesi.

- Başkanlık edeceği Komisyon’un “Jeopolitik bir Komisyon” olacağını sıklıkla vurgulayan von der Leyen, büyük güçler arasındaki restleşmelerin arttığı küresel düzende, AB’yi stratejik davranabilen, daha bütüncül, sorumluluk sahibi ve kendine güveni yüksek bir aktör haline getirmeyi hedefliyor.

- Coğrafi dengeler açısından değerlendirildiğinde, Orta ve Doğu Avrupalıların AB liderleri tarafından belirlenen üst düzey görevlendirmeler paketinde yer almayışının yarattığı rahatsızlığın, bu ülkelere Komisyon’da önemli görevler verilerek dengelenmeye çalışıldığı görülüyor. Von der Leyen Komisyonu’nun üst yönetimindeki 8 başkan yardımcısı arasında, biri kıdemli başkan yardımcısı (Letonyalı Valdis Dombrovskis) olmak üzere olmak üzere Orta ve Doğu Avrupalı üç isim (Slovak Maroš Šefcovic, Çek Vera Jourová, Hırvat Dubravka Šuica) daha yer alıyor.

- Von der Leyen Komisyonu’ndaki isimlerden 9’u sosyal demokrat (S&D), 10’u Hıristiyan demokrat (EPP), 5’i liberal (RE) görüşlüyken; yeşiller ile muhafazakârların (ECR) da birer üye ile temsil edildiği Komisyon Üyeleri Heyeti'nde bir de bağımsız üye yer alıyor.

- Üç Kıdemli Başkan Yardımcısına ek olarak, Juncker Komisyonu’nda görev yapmış 5 ismin daha von der Leyen Komisyonu’nda görev aldığı görülüyor. Bu isimler; Kurumlararası İlişkiler ve Öngörüden Sorumlu Başkan Yardımcısı Slovak Maroš Šefcovic, Değerler ve Şeffaflıktan Sorumlu Başkan Yardımcısı Çek Vera Jourová,  Bütçe ve Yönetim dosyasından sorumlu Avusturyalı Johannes Hahn, İnovasyon ve Gençlik dosyasından sorumlu Bulgar Mariya Gabriel ile Ticaret dosyasından sorumlu İrlandalı Phil Hogan.

- Von der Leyen Komisyonu’ndaki isimlerden 18’i eski bakanlardan oluşuyor, Komisyon üyeleri heyetinde iki eski başbakan da bulunuyor. Bu iki isim; Ekonomi dosyasından sorumlu İtalyan Paolo Gentiloni ile “Halk için Çalışan Bir Ekonomi” dosyasından sorumlu Kıdemli Başkan Yardımcısı Letonyalı Valdis Dombrovskis.

- Komisyon üyelerinden en genci, Çevre, Okyanuslar ve Balıkçılık dosyasını üstlenen 29 yaşındaki Litvanyalı Virginijus Sinkevicius iken en yaşlısı 72 yaşındaki AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi ve “Dünyada Daha Güçlü Bir Avrupa” dosyasından sorumlu Başkan Yardımcısı Josep Borrell.

Yeliz Şahin, İKV Kıdemli Uzmanı