İKV`DEN VON DER LEYEN KOMİSYONU`NA İLİŞKİN ANALİZ

Von der Leyen’in “Denge” Komisyonu Mercek Altında

AB liderleri tarafından sürpriz bir kararla aday gösterilen ve AP’nin onayını alarak 1 Kasım’da Avrupa Komisyonu Başkanı olmaya hak kazanan Almanya eski Savunma Bakanı Ursula von der Leyen, 2019-2024 döneminde görev yapacak Komisyon Üyeleri heyetindeki görev dağılımını 10 Eylül 2019 tarihinde açıkladı. Londra, Birleşik Krallık’ın mevcut Brexit takvimi uyarınca von der Leyen Komisyonu göreve başlamadan bir gün önce AB’den ayrılması öngörüldüğü için Komisyon’a üye göndermeme kararı aldı. Bu nedenle von der Leyen Komisyonu 28 yerine 27 üyeden oluşuyor. Brexit’in yeniden ertelenmesi durumunda Birleşik Krallık’ın bir Komisyon Üyesi belirlemesi gerekecek. 

Üst Yönetim: Kıdemli Başkan Yardımcıları ve Başkan Yardımcıları

Von der Leyen Komisyonu’nun organizasyon şeması, Juncker Komisyonu’na kıyasla daha hiyerarşik yapısıyla dikkat çekiyor. Juncker Komisyonu’ndaki Komisyon birinci başkan yardımcılığı, Von der Leyen kabinesinin organizasyon şemasında, yerini “Komisyon kıdemli başkan yardımcılığı” makamına bırakıyor. Yeni Komisyonda, üçü kıdemli başkan yardımcısı olmak üzere toplamda sekiz başkan yardımcısı yer alıyor. Von der Leyen Komisyonu’ndaki sekiz başkan yardımcılığı, Komisyon Başkanı’nın siyasi programındaki altı öncelikli hedefi yansıtan bir dağılıma sahip. “Avrupa için Yeşil Anlaşma”, “Halk yararına işleyen bir ekonomi”, “Dijital çağa uyan Avrupa”, “Avrupalı yaşam tarzının korunması”, “Dünyada daha güçlü bir Avrupa” ve “Avrupa demokrasisi için yeni bir hamle” başlıklarını taşıyan bu öncelikli hedefler, Komisyon başkan yardımcılıklarına iddialı ve süslü unvanlar olarak yansıyor. Fazlasıyla iddialı bu unvan seçimlerinin, AB’deki güncel durumla uyuşmadığı getirilen eleştiriler arasında.

Komisyon başkan yardımcılığı ile Komisyon üyeliği görevlerini bir araya getiren kıdemli başkan yardımcılığı makamının oluşturulmasında, von der Leyen’in AP’de yürüttüğü görüşmelerde liberallerin (Avrupa’yı Yenile-RE) liste başı adayları Vestager’e, sosyal demokrat (S&D) liste başı aday Timmermans ile eşdeğer bir statü verilmesi talebi etkili oldu. Von der Leyen, AP seçimlerinde liste başı aday olarak Komisyon Başkanlığı için yarışan Timmermans ile Vestager’i kıdemli başkan yardımcılığına atayarak, AB liderleri arasındaki pazarlıklar sonucu şeffaflıktan uzak bir süreçle göreve getirildiği eleştirilerinin üstesinden gelmeyi ve başkanlık edeceği Komisyona demokratik meşruiyet kazandırmayı hedefliyor.

Juncker’in hukukun üstünlüğünden sorumlu kurmayı Hollandalı Birinci Başkan Yardımcısı Frans Timmermans, von der Leyen kabinesinde tamamen farklı bir konudan “Avrupa için Yeşil Anlaşma” dosyasından sorumlu Kıdemli Başkan Yardımcısı olarak görev yapacak. Kestiği rekor cezalarla Google ve Apple gibi teknoloji devlerinin korkulu rüyası haline gelen Rekabetten Sorumlu Danimarkalı Komisyon Üyesi Margrethe Vestager ise von der Leyen kabinesinde Kıdemli Başkan Yardımcısı olarak “Dijital çağa uyan Avrupa” dosyasını yürütürken bir yandan da Komisyon Üyesi olarak Birliğin rekabet kurallarını korumaya devam edecek.

Juncker Komisyonu’nun Avro ve Sosyal Diyalogdan Sorumlu Başkan Yardımcısı ve Letonya eski Başbakanı Valdis Dombrovskis ise sürpriz bir isim olarak “Halk yararına işleyen bir ekonomi” dosyasından sorumlu Kıdemli Başkan Yardımcısı olarak von der Leyen kabinesinin üst yönetimine katıldı. Von der Leyen Komisyonu’ndaki kıdemli başkan yardımcılıklarından birine Letonyalı Dombrovskis’in atanması, AB liderlerinin temmuz ayında mutabakata vardıkları üst düzey görevlendirmeler paketinde Orta ve Doğu Avrupalı Üye Devletlerin dışlandığı eleştirilerine cevap niteliği taşıyor.

Von der Leyen Komisyonu’ndaki başkan yardımcıları arasında Juncker Komisyonu’ndan tanıdık iki isim daha yer alıyor. Enerji Birliğinden Sorumlu Slovak Başkan Yardımcısı Maroš Šefcovic, von der Leyen Komisyonu’nda kurumsal ilişkiler dosyasından; Adalet, Tüketici ve Cinsiyet Eşitliğinden Sorumlu Çek Komisyon Üyesi Vera Jourová değerler ve şeffaflık dosyasından sorumlu başkan yardımcılığını yürütecek. AB temel değerlerinin gözetilmesi görevinin Visegrád grubu mensubu Çekya’dan gelen Jourová’ya verilmesi, grubun hukukun üstünlüğü konusunda sorunlu sicile sahip üyeleri Polonya ve Macaristan’ın ele alınması açısından sembolik önem taşıyor. Jourová, aynı zamanda von der Leyen kabinesinde Adaletten Sorumlu Komisyon Üyesi olarak görev yapacak Belçika Dışişleri ve AB İşleri Bakanı Didier Reynders ile birlikte hukukun üstünlüğünün gözetilmesi görevini üstlenmeye hazırlanıyor. Üç yıldır hukukun üstünlüğü alanında objektif kriterlere dayalı bir gözetim mekanizması kurulmasını savunan Reynders, bu görev için doğru seçim olarak adlandırılıyor.

Başkan yardımcısı koltuğundaki isimler arasında, AB liderlerinin üst düzey görevlendirmeler paketi kapsamında AB dış politika şefi olarak Mogherini’nin makamına atanan İspanya Dışişleri Bakanı ve AP eski Başkanı Josep Borrell de var. Borrell, von der Leyen’in siyasi programındaki ilgili öncelik olan “Dünyada daha güçlü bir Avrupa” dosyasından sorumlu başkan yardımcısı olarak görev yapacak.  Dubrovnik eski Belediye Başkanı ve Hırvat AP üyesi Dubravka Šuica demokrasi ve demografi dosyasından sorumlu Başkan Yardımcısı olarak yine liberallerin üzerinde durduğu önceliklerden biri olan Avrupa’nın Geleceğine ilişkin Konferans sürecini yürütmekten sorumlu olacak.

Avrupa Komisyonu başkan yardımcılıklarından en fazla tartışma yaratan aslında göç ile güvenlik konularını kapsayan ve Avrupa Komisyonu Baş Sözcüsü, kıdemli Avrokrat Yunan Margaritis Schinas’ın üstleneceği “Avrupalı yaşam tarzının korunması” dosyası oldu. Eleştiriler, von der Leyen Komisyonu’nda göçün ele alınış şeklinin göç olgusunu olumsuz bir bağlamda, Avrupalı yaşam biçimine bir tehdit olarak algılayan aşırı sağ söylemle benzerlik taşıdığı üzerinde yoğunlaşıyor. Bu unvan sol ve liberal görüşlü AP üyeleri tarafından “kabul edilemez” ve “korkutucu” olarak nitelendirilirken, gerek sivil toplumdan gerekse AP’deki bazı gruplardan bu dosyanın yeniden adlandırılması yönünde sesler yükseliyor.

Von der Leyen’in Avrupa Takımı: Eski ve Yeni Yüzler Bir Arada

Juncker Komisyonu’ndan tanıdığımız Avrupa Komşuluk Politikası ve genişleme müzakereleri dosyasından sorumlu Avusturyalı Johannes Hahn bütçe ve idare, Dijital Gündemden sorumlu Bulgar Mariya Gabriel inovasyon ve gençlik, tarımdan sorumlu İrlandalı Phil Hogan ise ticaret dosyalarından sorumlu üye olarak Von der Leyen kabinesinde yer bulan diğer isimler. Hogan’ın ticaret anlaşmaları müzakerelerini yürütecek isim olarak atanması, Brexit sonrası Birleşik Krallık ile imzalanması muhtemel ticaret anlaşmasında AB’nin önce İrlanda’nın çıkarlarını gözeteceği şeklinde ince bir mesaj olarak yorumlanıyor. 

Von der Leyen’in Komisyon Başkanlığı'na yükselmesinde büyük rol oynayan Fransa Cumhurbaşkanı Macron,  Komisyon'da eski Savunma Bakanı ve AP üyesi Sylvie Goulard için İç Pazar dosyasını elde etmeyi başardı. Aynı zamanda yeni kurulacak Savunma Sanayi ve Uzay Genel Müdürlüğü’nün de Goulard’a bağlanması, AB savunma politikasının Birliğin stratejik özerkliğini kazanması gerektiğini vurgulayan Macron’un vizyonuna uygun bir çizgide ilerleyeceğinin sinyali olarak yorumlanıyor. Von der Leyen Komisyonu’ndaki iki eski başbakandan biri olan İtalyan Paolo Gentiloni ise ekonomi dosyasından sorumlu olacak. AB bütçe kurallarına uyumu denetleme görevinin, bu kurallara uymakta zorlanan İtalya’dan bir isme verilmesi, tartışmalı bir karar olarak nitelendiriliyor.

Von der Leyen Komisyonu’nda; Estonya eski Ekonomi ve Altyapı Bakanı Kadri Simson enerji, Finlandiyalı parlamenter ve Maliye eski Bakanı Jutta Urpilainen uluslararası ortaklıklar, Güney Kıbrıslı Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi eski Başkanı Stella Kyriakides sağlık, Litvanya Ekonomi ve İnovasyon Bakanı Virginijus Sinkevicius çevre ve okyanuslar, Lüksemburg İstihdam ve Çalışma Bakanı Nicolas Schmit istihdam, Malta Sosyal Diyalog ve AB Bakanı Helena Dalli eşitlik, AP eski üyesi ve Avrupa Sayıştayı üyesi Polonyalı Janusz Wojciechowski tarım, Portekiz Merkez Bankası Başkan Yardımcısı eski Bakan Elisa Ferreira uyum ve reformlar, Rumen AP üyesi ve eski Bakan Rovana Plumb ulaştırma, Slovenyalı diplomat Janez Lenarcic kriz yönetimi, İsveç İstihdam Bakanı Ylva Johansson ise içişleri dosyalarından sorumlu olacak.

Genişleme Dosyası Macaristan Eski Adalet Bakanı’na Emanet

Türkiye ve Batı Balkan ülkeleri tarafından merakla beklenen genişleme dosyası ise von der Leyen Komisyonu’nda, Macaristan eski Adalet Bakanı László Trócsányi’nin sorumluluğuna verildi. Genişleme politikası yine Juncker Komisyonu’nda olduğu gibi Avrupa Komşuluk Politikası ile birlikte ele alınmaya devam edilse de ilgili komisyon üyeliği “Avrupa Komşuluk Politikası ve Genişleme Müzakereleri” yerine “Komşuluk Bölgesi ve Genişleme” adını alıyor.

Trócsányi’ye iletilen görevlendirme mektubunda, genişleme kapsamındaki öncelikler arasında gelecek beş yıl boyunca, Batı Balkan ülkelerine yönelik liyakate dayalı ancak inandırıcı üyelik perspektifinin sürdürülmesi öne çıkıyor ve Juncker Komisyonu’nun Kuzey Makedonya ve Arnavutluk ile katılım müzakerelerine başlanması yönündeki tavsiyesine destek verildiği vurgulanıyor. Yeni Komisyon Üyesi, Batı Balkanlarda, özellikle hukukun üstünlüğü, kalkınma ve kamu yönetimi başta olmak üzere yapısal ve kurumsal reformların hızlandırılması konusunda çalışmak, yolsuzlukla mücadele ve ikili anlaşmazlıkların çözümü konusundaki çabalara destek vermekle görevlendiriliyor.

Görevlendirme mektubunda, Türkiye ile ilgili olarak, katılım müzakerelerinin fiilen durma noktasına geldiği ve Türkiye’nin AB’den uzaklaştığı için herhangi bir faslın açılmasının ve kapanmasının söz konusu olmadığı tespiti yapılıyor. Güvenlik, göç, ekonomi ve ticaret gibi alanlardaki müşterek sınamalar ve çıkarlara değinilerek, Türkiye’nin kilit bir ortak olduğu belirtiliyor ve Türkiye ile ilişkiler konusunda Komisyon Üyesi ile Yüksek Temsilci’nin yakın çalışacakları belirtiliyor.

Türkiye ve Batı Balkan ülkeleriyle dostane ilişkilere sahip, genişleme dostu bir ülke olması itibarıyla genişleme dosyasına Macaristan’dan bir ismin atanması olumlu bir gelişme olarak görülse de, AB çevrelerince Macaristan Başbakanı Victor Orbán’a olan yakınlığıyla tanınan Trócsányi bu dosya için tartışmalı bir seçim olarak nitelendiriliyor. 2014-2019 yılları arasında Macaristan Adalet Bakanı olarak görev yapan ve göçmen karşıtı bir isim olarak bilinen Trócsányi, Orbán’ın partisi Fidesz’e mensup olmasa da ülkedeki demokratik geri gidişten ve Avrupa Komisyonu’nun Macaristan’a karşı harekete geçmesine neden olan bir dizi tartışmalı yasadan sorumlu tutuluyor. Bu arka plan karşısında, Trócsányi’nin genişleme politikası kapsamındaki ülkelerin hukukun üstünlüğü alanındaki sicillerini iyileştirmelerine ne şekilde destek verebileceği AB çevrelerinde soru işareti yaratıyor. Öyle ki AP’deki liberal vekillere göre, Trócsányi’nin Komisyon Üyeleri heyetinde yer alması bir provokasyon niteliğinde. Şimdiden Trócsányi’yi AP’de son derece zorlu bir mülakat sürecinin beklediğini söylemek mümkün.

“Denge” Komisyonu

Yeni Komisyon’un organizasyon şemasında ilk bakışta dikkat çeken gerek doğu-batı ve ekseninde gerek cinsiyet dengeleri ve siyasi gruplar açısından dengeli görünüm. Avrupa Komisyonu’nun ilk kadın Başkanı sıfatıyla göreve gelmeye hazırlanan ve kabinesini oluştururken cinsiyet eşitliğini gözetme sözü veren von der Leyen’in, bu konudaki hassasiyetine uygun davrandığı dikkat çekiyor. AB başkentlerini Komisyon üyeliği için bir erkek bir de kadın aday göstermeye davet eden von der Leyen’in, kabinesini oluştururken kendisine önerilen isimler arasında kadın adaylara öncelik verdiği biliniyor. Mevcut Komisyonda 9 kadın ve 19 erkek üye bulunduğu göz önünde bulundurulduğunda, 13 kadın ve 14 erkek üye ile von der Leyen Komisyonu, AB kurumsal tarihinde cinsiyet eşitliğini sağlamaya aday ilk Komisyon olarak dikkat çekiyor.

Von der Leyen Komisyonu’ndaki isimlerden 10’u sosyal demokrat (S&D), 9’u Hıristiyan demokrat (Avrupa Halk Partisi - EPP), 6’sı liberal (Avrupa’yı Yenile–RE) görüşlü iken kabinede yeşiller ile muhafazakârlardan (ECR) da birer isim yer alıyor. Bu bakımdan, Hıristiyan demokratların 14 üye ile üstünlüğünü ilan ettiği Juncker Komisyonu ile karşılaştırıldığında von der Leyen Komisyonu’nda siyasi açıdan daha dengeli bir dağılım göze çarpıyor. Komisyonun en üst yönetim kademesini oluşturan kıdemli başkan yardımcıları arasında yıllardır AB kurumlarının yönetimini aralarında paylaşan Hıristiyan demokrat grup ile sosyal demokrat grubun yanında bu kez liberallerin de -Margrethe Vestager ile- temsil edilmesi, AP seçimleri sonucunda oluşan yeni dengelerin ve Avrupa’yı Yenile adını alarak imaj tazeleyen liberallerin kazandığı gücün yansıması.

Yeni Komisyonun üst yönetimi belirlenirken coğrafi denge arayışının etkili olduğu görülüyor. Von der Leyen Komisyonu’nda, üç kıdemli başkan yardımcısından biri, beş başkan yardımcısından üçü Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinden isimlerden oluşuyor. Bu bakımdan, başkan yardımcılıklarının dağılımı, Batı Avrupalı ülkelerin egemen olduğu AB liderlerinin üst düzey görevlendirmeler paketine ve Orta ve Doğu Avrupalı Üye Devletlerin AB’nin üst yönetiminde yeterince temsil edilmediği eleştirilerine cevap niteliği taşıyor.

Sıradaki Sınav AP Komite Oturumları...

Von der Leyen Komisyonu’nun öngörüldüğü şekilde 1 Kasım 2019 tarihinde göreve başlayabilmesi için Komisyon üyelerinin AB Konseyi ve AP’nin onayını almaları gerekiyor. AB Konseyi, von der Leyen Komisyonu’nda yer alması öngörülen isimlere onay verdi. Şimdi sıra AP'de... Komisyon üyesi olarak belirlenen isimler, AP’de atandıkları politika alanlarıyla ilgili komitelerde 30 Eylül-8 Ekim tarihlerinde gerçekleşecek iş görüşmesi niteliğindeki oturumlarda ter dökecek. Bunu takiben ise Komisyon üyeleri heyetinin bir bütün olarak 23 Ekim’de AP tarafından oylanması ve sonra da Konsey tarafından resmen atanması bekleniyor.

Orbán hükümetindeki rolü nedeniyle genişleme dosyasını üstlenmeye uygunluğu sorgulanan Trócsányi ile ülkesinin AB bütçe kurallarına uyumu soru işaretlerine yol açan İtalyan Gentiloni’nin yanında, yolsuzluk iddiaları nedeniyle haklarında Avrupa Sahtecilikle Mücadele Ofisi (OLAF) soruşturması bulunan Fransız Sylvie Goulard ve Polonyalı Janusz Wojciechowski ile Rumen Rovana Plumb’un zorlu anlar yaşayacaklarını söylemek mümkün.

Yeliz ŞAHİN, İKV Kıdemli Uzmanı

 

Von der Leyen Komisyonu: Görev Dağılımı

		Sorumluluk Alanı	Üye Ülke	Siyasi Grup
	Ursula von der Leyen	Avrupa Komisyonu Başkanı	Almanya	EPP
Kıdemli Başkan Yardımcıları	Frans Timmermans	Avrupa için Yeşil Anlaşma	Hollanda	S&D
	Margrethe Vestager	Dijital Çağa Uyan Avrupa + Rekabetten Sorumlu Komisyon Üyesi	Danimarka	RE
	Valdis Dombrovskis	Halk Yararına Çalışan Bir Ekonomi +Finansal Hizmetlerden Sorumlu Komisyon Üyesi	Letonya	EPP
Başkan Yardımcıları	Josep Borrell	AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi +Dünyada Daha Güçlü Bir Avrupa	İspanya	S&D
	Vera Jourová	Değerler ve Şeffaflık	Çekya	RE
	Margaritis Schinas	Avrupalı Yaşam Tarzının Korunması	Yunanistan	EPP
	Maroš Šefcovic	Kurumlararası İlişkiler ve Öngörü	Slovakya	S&D
	Dubravka Šuica	Demokrasi ve Demografi	Hırvatistan	EPP
Üyeler	Johannes Hahn	Bütçe ve İdare	Avusturya	EPP
	Didier Reynders	Adalet	Belçika	RE
	Mariya Gabriel	İnovasyon ve Gençlik	Bulgaristan	EPP
	Kadri Simson	Enerji	Estonya	RE
	Jutta Urpilainen	Uluslararası Ortaklıklar	Finlandiya	S&D
	Sylvie Goulard	İç Pazar	Fransa	RE
	László Trócsányi	Komşuluk Bölgesi ve Genişleme	Macaristan	EPP
	Stella Kyriakides	Sağlık	GKRY	EPP
	Phil Hogan	Ticaret	İrlanda	EPP
	Paolo Gentiloni	Ekonomi	İtalya	S&D
	Virginijus Sinkevicius	Çevre ve Okyanuslar	Litvanya	Yeşiller
	Nicolas Schmit	İstihdam	Lüksemburg	S&D
	Ylva Johansson	İçişleri	İsveç	S&D
	Helena Dalli	Eşitlik	Malta	S&D
	Janusz Wojciechowski	Tarım	Polonya	ECR
	Elisa Ferreira	Uyum ve Reformlar	Portekiz	S&D
	Rovana Plumb	Ulaştırma	Romanya	S&D
	Janez Lenarcic	Kriz Yönetimi	Slovenya	RE

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Von der Leyen Komisyonu: Siyasi Görünüm