POLONYA, AB KONSEYİ DÖNEM BAŞKANLIĞI'NI DEVRALDI

 

AB Üye Devletleri tarafından altı aylık periyotlarla üstlenilen AB Konseyi Dönem Başkanlığı, 1 Ocak 2025 tarihi itibarıyla Polonya’ya geçti. AB genişlemeleri arasında “big-bang genişleme” olarak bilinen 2004 Genişlemesi ile Birliğe dâhil olan Polonya, 20 yıllık AB üyeliği sürecinde bu görevi ikinci defa üstleniyor. Uluslararası siyasetteki değişim ve dönüşüm ivmesinin belki de hiç olmadığı kadar yüksek olduğu bir dönemde AB Konseyi Dönem Başkanlığı görevini yürütecek olan Polonya’nın önceliklerine bakıldığında “güvenlik” temasının öne çıktığı görülüyor.

Ülke Profili: Polonya

İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinden 1990 yılına dek sosyalist bir rejimle yönetilen Polonya demokrasiye ve serbest piyasa ekonomisine geçişinin ardından AB ile hızlı bir yakınlaşma sürecine girmiştir. 1 Mayıs 2004 tarihinde AB üyesi olan Polonya Schengen Alanı’na dâhil olmakla birlikte Avro Alanı’nda yer almamaktadır. Ülkede para birimi olarak “Zloty” (PLN, zl) kullanılmaktadır.

Orta Avrupa’da bulunan Polonya, Almanya, Çekya, Ukrayna, Belarus, Litvanya ve Rusya ile sınır komşusudur. 38,3 milyon nüfusu olan Polonya’da halkın %71,3’ü kendini Katolik olarak tanımlamaktadır. Çeşitli mezheplere mensup Hristiyanların yanı sıra ülkede Müslümanlar (Tatar) ve Yahudiler de bulunmaktadır.

Gayrisafi Yurt İçi Hasılası 862 milyar dolar olarak hesaplanan Polonya’da hizmet sektörü hâkim olsa da ülke ekonomisinde sanayi ve tarımın da önemli bir yeri vardır. Otomotiv, makine parçaları, elektrikli makineler, gemi yapımı, çelik gibi pek çok alanda üretimin yapıldığı ülkede tarım sektörü ülke nüfusunun %8’inden fazlasını istihdam etmektedir.

13’üncü Üçlü Dönem Başkanlığı

Polonya, Danimarka ve GKRY ile birlikte oluşturduğu ve 18 aylık bir süreçten müteşekkil 13’üncü Üçlü Dönem Başkanlığı kapsamında ilgili görevi yürütecek. 13’üncü Üçlü Dönem Başkanlığı’nın ortak öncelikleri üç başlıktan oluşuyor. İlk başlık olan “Güçlü ve Güvenli bir Avrupa” başlığında, AB’nin yeni çok kutuplu jeopolitik bağlama uyum sağlaması ve küresel bir güç olarak kendini göstermesi gerektiği ifade ediliyor. Dış ilişkiler, savunma ve güvenlik, göç ve sınır koruma, genişleme ve AB içi reformlar bu başlık altında ele alınıyor. İkinci başlık “Müreffeh ve Rekabetçi bir Avrupa” olarak belirlenirken, burada AB’nin küresel rekabet gücünü artırmaya, ikiz dönüşüme hız vermeye, yenilikçiliği, çevre ve iklim politikalarını ve toplumsal sorunlara odaklanarak AB’nin küresel bir aktör olma iddiasının ekonomik ve sosyal boyutuna ilişkin atılacak adımlar öne çıkarılıyor. Ortak programa yön veren son başlık ise “Özgür ve Demokratik bir Avrupa” olarak ifade ediliyor. AB’nin temel değerleri olarak sayılan insan onuruna saygı, özgürlük, demokrasi, eşitlik, hukukun üstünlüğü ve insan haklarına saygı ilkeleri çerçevesinde AB çapında çoğulcu ve özgür bir medyanın destekleneceği, sivil toplumun korunacağı, dezenformasyonla ve nefret söylemiyle mücadele edileceği, demokratik normlara dayanan diyaloğun önceleneceği, ilgili başlık altında vurgulanıyor.

Polonya Dönem Başkanlığı Öncelikleri

Polonya AB Konseyi Dönem Başkanlığı’na ilişkin yayımlanan programda “güvenlik” teması etrafında şekillenen yedi boyut öne çıkarılıyor: “Savunma ve Güvenlik”, “Kişilerin ve Sınırların Korunması”, “Yabancı Müdahale ve Dezenformasyona Karşı Dayanıklılık”, “İşletmenlerin Güvenliğinin ve Özgürlüğünün Temin Edilmesi”, “Enerji Geçişi”, “Rekabetçi ve Dirençli Tarım” ve “Sağlık Güvenliği”.

1) Savunma ve Güvenlik

NATO’yu tamamlayacak şekilde uyumlu bir Avrupa güvenlik yaklaşımına duyulan ihtiyaca binaen askeri harcamaların artırılmasına, daha kuvvetli bir savunma sanayiine ve savunma kapasitesindeki açıklara yönelik adımlar atılmasına önem verilmesi gerektiği Polonya tarafından ifade ediliyor. Doğu Kalkanı ve Baltık Savunma Hattı güvenlik temelli altyapı yatırımlarının desteklenmesi gerektiğinden bahsediliyor. NATO ve AB ile benzer düşünen ABD, Birleşik Krallık, Güney Kore gibi diğer AB üyesi olmayan ülkelerle iş birliğinin artırılması öncelik olarak sunuluyor.

2) Halkın ve Sınırların Korunması

AB dış sınırlarının korunması ve düzensiz göç etrafında şekillenen sorunlara ilişkin adımlar atılması ve geri gönderme politikalarına ağırlık verilmesi gerektiğini ifade eden Polonya, göçün araçsallaştırılarak hibrit bir tehdit hâline gelmesinin önüne geçilmesi gerektiğini ifade ediyor. Sivil savunma, afetlere karşı dayanıklılık, arama-kurtarma, insani yardımlar konusunda AB ve AB Üye Devletleri’nin kapasitelerinin geliştirilmesi ve organize suçla, terörizmle ve radikalleşme ile mücadele edilmesi bir diğer öncelik olarak vurgulanıyor.

3) Yabancı Müdahale ve Dezenformasyona Karşı Dayanıklılık

Bu boyut, demokrasinin dayanıklılığın artırılması ve kutuplaşmanın önüne geçilerek radikalleşmenin durdurulması bağlamında ele alınıyor. Uzun vadeli hedefler olarak eğitim ve sivil toplumun güçlendirilmesinin önemine de değinilirken, AB’nin modern ve güvenli dijital hizmetler sunmaya önem vermesi gerektiğine işaret ediliyor.

4) İşletmelerin Güvenliğinin ve Özgürlüğünün Temin Edilmesi

Hızla dönüşen teknoloji, enerji krizleri, iklime bağlı yaşanan dönüşümler ve jeopolitik gerilimlerin işletmeler için sorunlar yarattığı ifade edilirken AB Tek Pazarı’nın daha fazla iş birliği ile derinleştirilmesi, özellikle hizmet sektörünün sınır ötesi faaliyet göstermesinin önündeki engellerin kaldırılması gerektiği dile getiriliyor. Büyümek ve yatırım yapmak isteyenler için sermayeye erişimin kolaylaştırılması, AB işletmeleri için bürokratik zorlukların hafifletilmesi, adil rekabetin yeniden temin edilmesi ihtiyacına binaen Polonya’nın Dönem Başkanlığı süresince uyum politikalarının geleceğine ilişkin tartışmalar yürütülmesine ve AB Tek Pazarı’nın geliştirilmesine yönelik faaliyetlerde bulunacağı ifade ediliyor.

5) Enerji Geçişi

Güvenilebilir ve kesin bir şekilde aktarım yapılan enerji kaynaklarının AB’nin enerji güvenliği için yüksek önem arz ettiğinden bahsedilirken enerji güvenliğinin yalnızca teminle ilgili değil; AB vatandaşlarının yeterli miktarda ve ulaşılabilir fiyatlarla bu enerjiyi kullanabilmesiyle de ilişkili olduğuna değiniliyor. Bu bağlamda Polonya Dönem Başkanlığı sırasında Rusya’dan yapılan ithalatın tamamen sonlandırılmasına yönelik çabaların sürdürüleceği, AB’de enerji fiyatlarının düşürülmesi için çalışılacağı ve AB enerji sektörünün fiziki ve siber altyapısına dair güvenliğinin artırılmasına gayret edileceği belirtiliyor. İthal teknolojilere ve ithal kritik ham maddelere bağımlılığın azaltılması da bu boyut kapsamında ele alınıyor.

6) Rekabetçi ve Dirençli Tarım

Çiftçilerin değer zincirlerindeki durumunun güçlendirilmesi ve öngörülebilir, sabit bir gelire sahip olmaları gerektiği vurgulanırken, gıda güvenliğinin temini, tarım sektörünün direnç gücü daha düşük alanlarına yönelik girişimlerde bulunulması, AB-dışı üreticilerin AB gıda kalitesi, güvenliği ve sürdürülebilirliği standartlarına uyumunun gözetilmesinin önemi bu boyut altında dile getiriliyor. Güçlü bir Ortak Tarım Politikası’nın çiftçileri ve kırsal kalkınmayı desteklemesi ihtiyacına nispetle çiftçilerin çevresel kurallara uyumunun zorlama ile değil teşvikle olması gerektiğinin altı hususen çiziliyor. AB genişlemesinin tarım sektörüne getireceği sınamaların AB Konseyi Polonya Dönem Başkanlığı’nda değerlendirileceği de ifade ediliyor.

7) Sağlık Güvenliği 

Son boyut olan sağlık güvenliği, sağlık alanında dijital dönüşüme ve AB ilaç güvenliğine odaklanıyor. İlaçlarının temininde kaynak çeşitlendirmesi yapılması ve AB içinde üretimin desteklenmesinin kilit öneme sahip olduğu belirtiliyor. İçinde bulunulan dijital çağda çocukların ve ergenlerin akıl sağlığının korunması ve iyileştirilmesi, sağlıklı aktivitelerin teşviki ve hastalıkların önlenmesi yönelik çalışmalar gerçekleştirilmesi, öncelikler arasında sayılıyor.

Polonya Dönem Başkanlığı Programında Türkiye

İlgili programda Türkiye’den iki yerde bahsediliyor. Bunlardan ilki genişlemeyi ele alan kısmın son paragrafında yer alıyor. Polonya Dönem Başkanlığı’nın, aday ülke statüsünü dikkate alan ve AB Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi Kararları uyarınca, Türkiye ile yapıcı bir diyalog yürüteceği ifade ediliyor. Türkiye’den bahsedilen diğer kısım ise dış ilişkileri ele alan bölümde yer alıyor. Burada Polonya Dönem Başkanlığı’nın Batı Balkanlar ve Türkiye’yi Ortak Dış ve Güvenlik Politikası kapsamında AB ile yakın iş birliğinde tutmak için siyasi diyaloğu sürdürmek yolunda çabalayacağı belirtiliyor.

Polonya Dönem Başkanlığı’nın internet sitesine buradan ulaşabilirsiniz.