YASAL ÇERÇEVE

AB içerisinde yasama faaliyeti AB’nin üç kurumu Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi’nin işbirliğiyle gerçekleştirilir. AB’deki temel karar alma faaliyeti, “olağan yasama usulü” olarak da bilinen “ortak karar alma” (co-decision) mekanizmasıdır. Olağan yasama usulünün en önemli özelliği, bu mekanizmada, bugüne kadar yapılan AB Antlaşmalarında yetkisi sürekli artırılan, üyeleri halk tarafından seçilen AP’ye, Konsey ile ortaklaşa karar verme ve veto yetkisi tanınmış olmasıdır. 2009 Aralık ayında yürürlüğe giren Lizbon Antlaşması ile ortak karar alma usulü ile yasama yapılabilecek alanlar genişletilmiştir.

 AB bünyesinde yasama teklifi Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanır. Komisyon tarafından hazırlanan taslaklarda getirilmek istenen yeni düzenlemelerin ekonomik, sosyal ve çevresel alanda ne gibi etkileri olabileceği değerlendirilir. Komisyon ayrıca yasa tekliflerini hazırlarken yerel otoriteler, sivil toplum kuruluşları, sanayi temsilcileri gibi ilgili taraflarla da istişare içinde bulunur. Danışmanın zorunlu olduğu hâllerde Ekonomik ve Sosyal Komite ile Bölgeler Komitesi'ne gönderir. Organizasyonlar ve AB vatandaşları da bu danışma sürecine katılabilirler. “Avrupa Vatandaş Girişimi” (European citizens’ initiative) adı verilen düzenleme Lizbon Antlaşması ile müktesebat içerisindeki yerini almıştır. 15 Şubat AB’nin demokratikleşmesi adına önemli bir adım olarak görülen vatandaş girişimi AB’ye üye ülkeler içerisinde, AB’ye üye devletlerden en az farklı yedi tanesinde ikamet eden 1 milyon Avrupa vatandaşının imzasının Avrupa Komisyonu’nu yasal düzenlemelere ilişkin harekete geçirebilmesini öngörmektedir

 Olağan Yasama (Ortak Karar Alma) Prosedürü Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi’nin yasama görevini eşit düzeyde paylaştığı, AB’nin temel karar alma prosedürüdür. Bu çerçevede:

• Komisyon mevzuat taslağını AP ve Konsey’e iletir; gerektiği durumlarda Bölgeler Komitesi ve Ekonomik ve Sosyal Komite’nin görüşünü alır.

• 1. Okuma: AP, ilgili komitesinin taslağa ilişkin raporuna dayanarak tutum belirler. AP, çoğu durumda taslağa ilişkin değişiklik önerisinde bulunur. Bu durumda, Komisyon taslak öneriyi değiştirir.

• AB Konseyi, AP’nin değişiklik önerisini kabul eder ve taslak yasalaşır veya üzerinde değişiklik yapar ve kabul ettiği ortak pozisyon belgesini AP’ye iletir. Bu durumda:

• 2. Okuma: AP, ilgili komitesinin tavsiyesine dayanarak Konsey ortak pozisyon belgesine ilişkin görüş bildirir:

- Kabul ederse: Taslak mevzuat, ortak pozisyon belgesine uygun şekilde kabul edilir.

- Reddederse: Taslak mevzuat kabul edilmez.

- Değişiklik önerisinde bulunursa: Değişiklik önerileri, Komisyon ve Konsey’e iletilir. Komisyon, önerilen değişikliklere ilişkin görüş bildirir. Konsey, Komisyon tarafından kabul edilen AP değişikliklerini nitelikli oy çokunluğu ile kabul eder (Komisyon’un onaylamadığı değişikliklerin oybirliği ile kabul edilmesi gerekmektedir).

• Uzlaşma Komitesi: AP ve Konsey’in söz konusu taslak üzerinde anlaşmaya varamaması durumunda AP ve Konsey’den eşit sayıda temsilcinin katıldığı “Uzlaşma Komitesi”nde ele alınır. Komisyon temsilcileri de komite toplantılarına katılarak tartışmalara katkıda bulunur:

-Uzlaşma Komitesi’nde de anlaşmaya varılamaz ise taslak mevzuat yasalaşmaz.

-Komite’de anlaşmaya varılırsa üzerinde anlaşma sağlanan metin 3. kez değerlendirilmek üzere AP’ye ve Konsey’e gönderilir ve her iki kurumun da onayı alındıktan sonra kabul edilir (3. okuma)

Ulusal parlamentolar da, AB seviyesinde değil de ulusal seviyede bir düzenleme getirmenin daha yararlı olduğu düşüncesini taşırlarsa yasama sürecinde bu çekincelerini belirtebilirler. Bu bağlamda Komisyon bir mevzuat Taslağını AB Kurumları'nın yanı sıra üye devlet Parlamentolarına da gönderir:

-Herhangi bir üye devlet Parlamentosu 8 hafta içinde Taslağın bu ilkelere uygun olmadığını AB Kurumları'na bildirebilir,

-Parlamentoların toplam oylarının 1/3’ü ile (her Parlamentonun 2 oyu vardır) Taslak bu ilkelere aykırı bulunursa Taslak gözden geçirilir,

-Komisyon Taslağı geri çekebilir veya gerekçeli kararıyla yeni bir Taslak hazırlayabilir ve AB Kurumları'na ve üye devlet Parlamentolarına gönderir,

-Konsey’in yüzde 55 oyu veya Avrupa Parlamentosu’nun salt çoğunluğu bu ilkelere uyma yönünde oy kullanırsa Taslak düşer.

Olağan yasama usulü dışındaki bir diğer yasama prosedürü ise onay (approval) usulüdür. Onay usulünde AP ilgili yasal düzenlemede değişiklik önerisi getiremez, ancak düzenlemenin yasalaşabilmesi için AP’nin ön onayı gerekir. Birliğin taraf olacağı pek çok uluslararası anlaşma ve katılım antlaşmaları onay usulüne tâbidir.