TEKNOLOJİ ÇAĞINDA İNSAN HAKLARI PANELİ GERÇEKLEŞTİ

İKV İstanbul AB Bilgi Merkezi, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 70'inci Yıldönümü vesilesiyle, 13 Aralık 2018 tarihinde "Teknoloji Çağında İnsan Hakları" başlıklı bir panel ve insan hakları temalı bir fotoğraf sergisi düzenledi. Oturum başkanlığını İKV Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Haluk Kabaalioğlu'nun üstlendiği panele, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Bertil Emrah Oder, Özyeğin Üniversitesi'nden Dr. Özlem Armağan, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi'nden Dr. Mehmet Bedii Kaya konuşmacı olarak katıldı.

Teknoloji çağında insan haklarının ele alındığı panelin açış konuşmasını gerçekleştiren İKV Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, “Günümüzde teknolojik gelişmeler daha önce duymadığımız birçok yeni gelişme ve uygulamaya da kapı açıyor. İsveç'te uygulanmaya başladığını gördüğümüz deri altına enjekte edilen çip kimlikler, insansız araçların pizza servisinden, toplu taşımaya, askeri amaçlara kadar giderek artan kullanımı, kendi kendine öğrenebilen ve görsel algılama, konuşma ve ses tanıma, hareket, muhasebe ve muhakeme yeteneğine sahip yapay zeka kullanımının yaygınlaşması ve Çin'de kamu güvenliği bakanlığı tarafından kullanılmaya başlanan ulusal yüz tanıma sistemi ve bununla toplanan kimlik bilgilerinin dijital ortama aktarılmasından doğabilecek hak ihlalleri. Tüm bunlar insan hakları açısından yeni meydan okumalara işaret ediyor ve yeni önlemler alınmasını gerektiriyor" ifadelerini kullandı.

Panelde ilk olarak söz alan Prof. Dr. Bertil Emrah Oder "Yapay Zekâ, Algoritmalar ve İnsan Hakları" başlıklı bir sunum gerçekleştirdi. Oder sunumuna "Algoritmaların yarattığı insan hakları sorunlarını görmezden gelerek ilerleyemeyiz" diyerek başladı. Algoritmaların veriyi, veri setine bağlı olarak kullandığını belirten Oder "Algoritmalar bir girdi olarak kullanıyor ve sonuç olarak bir çıktı yaratıyor. Bu çıktıyı yaratırken de bir hesaplama usulü var. Dolayısıyla girdinin hangi değerleri barındırdığı veya barındırmadığı önemli. Eğer veri setleri ayrımcı, tarafgir, insan haklarına ilişkin bir takım temel öncüllere uzak ise sözgelimi ırkçı, etnik açıdan dışlayıcı, kadın erkek eşitliğine inanmayan, ifade özgürlüğünün temel bileşenlerinden yoksun bir şekilde oluşturulmuşsa bu alanlarda kullanılacak olan hesaplama usullerinin yaratacağı çıktılar veya öngörüler aynı şekilde tarafgir, ayrımcı, özgürlük karşıtı olabilirler” dedi. Oder son olarak eğer yapay zekâ ve algoritmaların çoğulculuğu, farklılığı mizahı, sanatı, siyasal eleştiriyi pekiştirecek ve güçlendirecek şekilde tasarlanabilirlerse ifade özgürlüğünü dünyada daha ileriye götürebileceklerini kaydetti.

Devamında söz alan Dr. Özlem Armağan "Yapay Zekâ ve Robotların İnsan Hakları Açısından Değerlendirilmesi" başlıklı bir sunum yaptı. Armağan; toplumsal yaşamın, yapay zekâ ve robotların hayatın içine daha çok girmesiyle değiştiğini belirtti. Bu durumdan kaçınmanın mümkün olmadığını vurgulayan Armağan, “yaşantımıza giren ve bize kolaylık gibi görünen bu hizmetlere insan hakları bağlamında dikkatli yaklaşmalıyız" ifadelerini kullandı. Yaşanan sosyolojik değişimin ekonomik ve hukuki anlamda düzenlemeler gerektirdiğinin de altını çizen Armağan, hukukun var olanı takip ettiği için henüz tanımı dahi netleşmemiş yapay zekâ ve robotların sorumluluğu gibi konularda mevzuat bulunmadığını belirtti. Armağan son olarak, teknolojik gelişmelerin bireyler acısından ayrımcılık, siyasal haklar, eğitim, çalışma, gizlilik gibi tanımlanmış insan haklarına olumsuz etkilerini önleyebilmek için etiğe uygun uluslararası yasal düzenlemelerin acilen yapılması ve denetleyici yapıların oluşturulması gerekiyor dedi.

Panelde son olarak söz alan Dr. Mehmet Bedii Kaya "Yeni Nesil Dijital Haklar: Kişisel Verilenin Korunması Alanında Temel Sorunlar" başlıklı bir sunum gerçekleştirdi. Kişisel verilen işlenmesi hakkında sadece Türkiye'de değil tüm dünyada düzenlemelerin olduğunu belirten Kaya, "kişilik ve insan hakları ihlalleri teknoloji var oldukça devam edecek” dedi. Kaya, bu minvalde esas önemli olanın kişisel verilerin bireyin kendi isteğiyle işlenip işlenmemesi olduğunu söyledi. Kaya "Kişisel veriyi işleyen devlet veya şirket olabilir fakat ortada sonuç olarak bir birey var" dedi. Kaya son olarak, "Ürünün ilk tasarım aşamasında teknolojiyi insan hakları minvalinde düzenlersek her şey çok daha kolay olur. Tasarım yapılacaksa mühendislik kurallarını değiştirelim. Tasarımı mahremiyet odaklı şekillendirelim. Yani paradigmayı sadece hukukta değil teknoloji alanında da değiştirelim” dedi.

Panel, Prof. Dr. Bertil Emrah Oder, Dr. Özlem Armağan ve Dr. Mehmet Bedii Kaya’nın konuşmaları sonrası katılımcıların soru ve görüşleri ile son buldu.