İKV`DE UBER VE BENZERİ PLATFORMLARIN HUKUKA ETKİLERİ TARTIŞILDI

Gent Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Brüksel merkezli Itinera Enstitüsü Direktörü Prof. Dr. Marc De Vos, 3 Mayıs tarihinde İKV tarafından düzenlenen konferansta platform ekonomisinin iş hayatının ve iş hukukunun geleceğine etkileri üzerine önemli değerlendirmelerde bulundu.

Teknolojik gelişimin önlenemez hızı ve dijitalleşmeyle birlikte Uber, Airbnb, Kickstart, Upwork ile Amazon gibi, hizmet sağlayıcıyla tüketiciyi tek platformda biraraya getirmeyi amaçlayan girişimlerin dünya ekonomisinde aslan payını almaya başlaması; iş dünyası kadar hukukçuların da ilgisini bu alana çevirdi. Platform ekonomisi olarak adlandırılan, fiziki bir altyapıya gerek duymadan internet üzerinden kurulan çevrimiçi platformlar aracılığıyla hizmeti, tüketiciyle buluşturmaya dayalı ekonomi, iş yapma yöntemlerinde olduğu kadar, iş hukuku alanındaki ezberleri de bozmaya hazırlanıyor.

Platform ekonomisiyle birlikte altyapıların parçalara bölünmeye başladığını belirten Profesör De Vos, artık çalışma alanlarının paylaşılabilir hale geldiğini, hareketliliğin artış gösterdiğini, yüksek yetkinlikte iş gücüne dünyanın her yerinden ulaşılabildiğinin altını çizdi. Profesör De Vos, iş yapma atmosferinin geçirmekte olduğu bu dönüşümü yakalamaya çalışan hukuk insanlarına çağrıda bulundu: “Sakin olun ve işinize devam edin.”

Marc De Vos, ulaşım alanında hizmet sağlayan Uber veya arada bir aracı olmazsızın geçici süreyle ev kiralamayı mümkün kılan Airbnb gibi hizmetleri kullanan kitlenin ağırlıklı olarak şehirli, eğitimli, 18-24 ve 25-34 yaş aralığındaki genç nüfus olduğunu vurguladı. Profesör De Vos, gençlerin geleceği oluşturduğunu, dolayısıyla platform ekonomisinin de geleceği oluşturan önemli bir etken olabileceğinin altını çizdi. Nitekim De Vos ekledi: “Platform ekonomisi, halen daha büyük ölçüde başka temel gelir araçları bulunan bireyler için yan gelir kaynağı olarak görülüyor. Bu mekanizma henüz, insanların hayatlarını kazandığı temel gelir kaynağına dönüşmüş değil.”

Teknolojik dönüşümlerle birlikte platform ekonomisine yönelme trendine ilişkin olarak, bu yöntemin esneklik, bağımsızlık ve gelir fırsatı sunduğunu dolayısıyla ekonomiye yeni bir potansiyel getirdiğini belirten De Vos, etkili yasal düzenlemelerle desteklenirse; kayıt dışı istihdamın önünde de önemli bir güvenceye dönüşebileceğini hatırlattı.

Olumlu yanlarıyla birlikte, platform ekonomisinin doğurması muhtemel muğlaklıklara ve sorunlara da değinen De Vos, bu dönüşümün, geleneksel sözleşme hukukunda ve sözleşme yapma yöntemlerinde büyük farklılıklar meydana getirdiğini belirtti.

Profesör De Vos: ”Geleneksel tarzda işveren, işçi, hizmet sözleşmesi gibi kavramların içeriği, Uber, Amazon ve Kickstart gibi platformlar aracılığyla sunulan hizmetlerin artmasıyla yeniden şekillenecek gibi duruyor. Geleneksel iş hukukunda garanti altına alınan azami çalışma saati, asgari ücret, iş akdinin adil kurallar çerçevesinde feshi gibi kavramların tehlikeye girmesi ve dönüşüm geçirmesi de muhtemel.

Platform ekonomisinde, platformu yönetenlerle platformda hizmet sunanlarla arasında klasik bir iş veren/çalışan ilişkisi mevcut değil, kontratlar da bu nitelikte düzenlenmiyor. Karşılıklı bir yükümlülüktense gönüllülük var. Böylesi bir durum, platformlarda hizmet sunanlara bağımsız yüklenici olarak yaklaşan geleneksel iş hukuku içtihadında gerilime sebep oluyor. Kontratların mikro ölçekte görevlendirmelere; iş sunmanın, platform üzerinde tercihe göre kabul edilen işleri yerine getirmeye; iş sağlama yükümlülüğünün, girişimleri kolaylaştırmaya; işverenin hizmet karşılığında ödeme yapmasının ise müşteri tarafından yapılan ödemeye aracılık etmeye dönüşmekte olduğu yeni bir tabloyla karşı karşıyayız. “

İş hukukunda bu ikilemlerle nasıl mücadele edileceği noktasında ise De Vos bir dengenin bulunması gerektiğini hatırlatırken ABAD’ın son dönemde Uber’e ilişkin kararına dikkatleri çekti ve bu gibi kararların, teknolojiyle hukukun karşılıklı etkileşimini anlamada ve gelecekte yönlendirmede önemli olduğunu ifade etti. Gelecekte, Uber gibi girişimlerin nasıl daha da başarılı ve kabul edilir hale geleceğiyle ilgili olaraksa De Vos; bu hizmetlerin daha kullanışlı ve daha güvenilir hale getirilmesi gerektiğini belirtti.