İKV`DEN ANALİZ: "AB STANDARDİZASYON POLİTİKALARINDA YENİ ADIMLAR"

Standartlar, başta üretim olmak üzere hayatın her alanında rol oynuyor. Ürün ve hizmetlerin kalitesi ile şeffaflığının artırılması, maiyetlerinin düşürülmesi, yeni piyasalara erişim, başta KOBİ’ler olmak üzere şirketlerin eşit şartlarda rekabet etmelerinin sağlanması gibi standartların üretimde pek çok önemli işlevleri söz konusu. Standartlar ürün, üretim süreçleri, servis ve test metotlarına ilişkin yerine getirilmesi için gerekli şartları belirleyen ve bunların amaçlara uygun olmasını zorunlu kılan, ilgili prosesler boyunca yüksek kalite ve güvenliğin garanti edilmesini sağlayan teknik özellikler olarak tanımlanıyor.

Standartlar, AB’nin rekabet gücünün korunması ve artırılmasında aynı zamanda AB’de yenilikçiliğin itici gücü niteliğinde. Ayrıca bilginin yayılmasının yanı sıra üye ülkeler arası ticaretin geliştirilmesi açısından da önem taşıyor. Tek Pazar’ın iyi işleyebilmesi ve derinleştirilmesi için ekonomi aktörlerinin hareket alanının genişletilmesi gerekiyor. Bunun da sağlanabilmesi için üye ülkelerde uygulanan teknik standartların uyumlaştırılması şart.  

Avrupa Komisyonu bir üye ülkede standartlar geliştirdiği zaman bunun AB boyutunun göz önüne alınması ve ulusal standart yerine belirli bir alanda AB standardı geliştirilmesinin mümkün olup olmayacağının araştırılmasını önerir. Komisyon hizmetler sektöründe piyasaya erişim şartlarına ilişkin mevzuatı gözden geçirirken öncelikle hizmetlere ilişkin standartların kullanılmasını tavsiye ediyor. 

Standardizasyon ortamının dünyadaki gelişmelere paralel olarak değişim gösterdiği bir gerçek. Yeni teknolojiler ve sanayi değer zincirlerinde dijital teknolojinin kullanımı yaygınlaşıyor. Günümüzde standardizasyon sadece bir ülke ya da bölgenin uygulaması olmaktan çıkarak gittikçe daha fazla küresel boyut kazanıyor. Avrupa Standardizasyon Sistemi’nin de AB’nin küresel boyutta standartlar merkezi olabilmesi için sanayinin, toplumun, tüketicilerin ve diğer kesimlerin hızla değişen ihtiyaçlarına cevap verebilmesi gerekiyor.

Bu amaçla Avrupa Komisyonu 1 Haziran 2016 tarihinde yayımladığı bildiriyle Avrupa Standardizasyon Sistemi’nin teknolojik gelişmeler, siyasi öncelikler ve küresel gelişmeler paralelinde nasıl geliştirilmesi gerektiğini içeren bir pakete yönelik bildiri yayımladı. AB’nin Tek Pazar Stratejisi’nde de belirtildiği gibi Komisyon, Avrupa Standardizasyon Sistemi’ni, sanayi, Avrupa standardizasyon kurumları, KOBİ’ler ve diğer bütün tarafların desteğiyle modernize etmeyi amaçlıyor. Komisyon, değişen çevreye uyum sağlayan, birçok politikayı destekleyen, tüketiciler ve iş dünyası için öngörülebilirlik sağlayan tek ve uyumlu bir AB Standardizasyon Sistemi için vizyonunu ortaya koyuyor.

AB Standardizasyon Sistemi’ne ilişkin bildiri paketi şunları içeriyor:

Standardizasyon için Ortak Girişim: Avrupa çapında ve ulusal standardizasyon kurumları, sanayi ve sanayi derneklerini, KOBİ’leri, tüketici dernekleri, ticaret birlikleri, çevre kurumları, üye ülkeler ve Komisyonu bir araya getiren yaratıcı bir diyalog süreci oluşturulması. Bu süreç 13 Haziran 2016 tarihinde Amsterdam’da tüm tarafların katılımıyla resmen başlatılacak. Bu yeni işbirliği ile 2019 yılı sonuna kadar bu konudaki çalışmanın tamamlanması öngörülüyor. Ortak girişim, Avrupa 2020 Programı’nın da desteğiyle Ar-Ge ve yenilikçiliğin sağladığı itici güç ile standartların ve önceliklerin belirlenmesinde rol oynayacak.

Hizmetlere ilişkin Avrupa Standartları: İsteğe bağlı olan Avrupa hizmetler standartlarının geliştirilmesi, ulusal standartlar ve belgelendirme sistemlerinden kaynaklanan engellerin azaltılması ve hizmet sağlayıcılara bilgi sağlanması. Avrupa Komisyonu hizmet standartlarına ilişkin ulusal kurallar ve uygulamaları, bilgi sahibi olmak amacıyla 2017’de gözden geçirmeyi planlıyor. CEN’in de ulusal hizmet standartları ile Avrupa standartlarını karşılaştırarak ve muhtemel eksiklikler ve çakışan yönlerin hakkında bilgi sahibi olmayı amaçlıyor.

Avrupa Standartlar Sistemi: Avrupa Standartları piyasa tarafından yönlendiriliyor, (Standartlara ilişkin Avrupa Kurumları, CEN, Cenelec, ETSI)  isteğe bağlı nitelik taşıyor ve 28 AB üye ülkesinde ilgili ulusal standartların yerini alıyor. Avrupa Standartları güncel teknoloji ve bilgileri yansıtmaları amacıyla sürekli olarak güncelleniyor. Halen CEN- Cenelec tarafından ürün ve hizmetlere yönelik geliştirilmiş 20 bin Avrupa standardı ve IT teknolojileri için standartlar üreten ETSI tarafından geliştirilmiş 35 bin kadar standart bulunuyor.

Uyumlaştırılmış Avrupa Standartları, Avrupa standartlarına ilişkin kurumlar tarafından (CEN, Cenelec, ETSI) Avrupa Komisyonunun talebi üzerine, AB mevzuatının uygulanması amacıyla geliştirmiş özel bir Avrupa standartları türü.  Bu uyumlaştırılmış standartları seçen AB şirketleri AB mevzuatında belirlenmiş uyumluluk varsayımından yararlanıyor. Böylece mal ve hizmetlerini Tek Pazar içinde sayıları 500 bini bulan tüketiciye pazarlayabilme imkânını elde diyor. CEN, Cenelec tarafından geliştirilmiş yaklaşık 4 bin ve ETSI tarafından uyumlaştırılmış 500 standart bulunuyor. Uyumlaştırılmış standartlar Tek Pazar’da pek çok ürünün serbestçe dolaşmasını sağlıyor.

Bu çerçeve içinde Avrupa Komisyonu yenilenmiş bir yaklaşım önerisinde bulunarak şu noktalara dikkat çekiyor: Başta bilgi ve iletişim teknolojileri ve hizmetler alanları olmak üzere bütün ESS’ye ilişkin sorunlara yönelik bir yaklaşım geliştirilmesi; ekonomik operatörlerin öngörülebilir ve istikrarlı yatırım ortamı sağlayan tek ve uyumlu bir Avrupa Standartlar politikası oluşturulması; kamu özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi.

Standardizasyona İlişkin Ortak Girişim; Avrupa Standardizasyon Siteminin Ortak Gücü: Standardizasyona İlişkin Ortak Girişim (Joint Initiative on Standardisation) sanayi kuruluşları, KOBİ’ler, tüketici örgütleri, ticaret birlikleri, çevre kuruluşları, EFTA, AB üye ülkeleri ve Avrupa Komisyonu başta olmak üzere standartlara ilişkin AB ve ulusal organizasyonlar ile AB arasında ortak bir girişim. İsteğe bağlı işbirliği niteliğinde olan bu kuruluş, Avrupa’da standartlara ilişkin sorunlara çözüm bulmak amacıyla ortak vizyon ve somut eylemler ortaya koymak amacıyla kurulmuş.

Standardizasyona İlişkin Ortak Girişimi taraflarca 13 Haziran 2016 tarihinde imzalanacak. Eylemlerin ise Dünya Standartlar Günü olan 14 Ekim’de ortaya koyulması öngörülüyor. Girişim kapsamında, bütün taraflarca paylaşılan ortak vizyon ve birçok girişimle birlikte standardizasyon çalışmalarının daha güncel ve önceliklere göre şekillendirilerek 2019 yılı sonuna kadar sonuçlandırılması planlanıyor.

Girişim kapsamında aşağıdaki önceliklerin gerçekleştirilmesini amaçlayan 3 pilot proje planlanıyor:

Uluslararası standardizasyon sürecinde Avrupa KOBİ’lerinin ve standardizasyona ilişkin tarafların temsilin geliştirilmesi; kamu alımlarında standartların kullanımının ve kamu alımları yönergesi ile uyumunun artırılması, İnşaat Ürünleri Yönergesi’nin geliştirilmesi.

Sema GENÇAY ÇAPANOĞLU, İKV Kıdemli Uzmanı