2014 AP TÜRKİYE RAPORU İÇİN GERİ SAYIM BAŞLADI

2014 AP TÜRKİYE RAPORU İÇİN GERİ SAYIM BAŞLADI

Avrupa Parlamentosu’nun (AP) Nisan ayı sonunda gerçekleştirilmesi öngörülen Genel Kurul oturumunda, Parlamentonun Hollandalı üyesi Kati Piri tarafından kaleme alınan 2014 yılı Türkiye Raporu oylanacak. Rapor ise şimdiden, içeriği ve barındırdığı maddelerine yönelik verilen değişiklik önerileriyle Parlamento’nun gündeminde.

AP NEDEN BİR TÜRKİYE RAPORU HAZIRLIYOR?

AB ile üyeik müzakerelerini sürdüren aday ülkelerde, müzakere sürecinde yaşanan gelişmeleri tespit ederken, aday ülkelere ve diğer AB kurumlarına yönelik çağrılarda bulunan AP raporları, Komisyon tarafından aday ülkelere yönelik yayımlanan düzenli ilerleme raporları hakkında AP’nin değerlendirmesi niteliğini taşıyor. Bu raporlar hukuki bağlayıcılığa sahip olmamakla birlikte, AP’nin 28 üye ülkeden 500 milyonun üzerinde kişiyi temsil ettiği düşünüldüğünde oldukça önemli bir yere sahip.

AP 2014 TÜRKİYE RAPORUNUN İLKLERİ

Parlamento’nun 2014 Türkiye Raporu, AP’nin 16’ncı Türkiye Raporu olacak.

Bu rapor, Mayıs 2014 tarihinde yapılan seçimlerde ilk kez AP üyesi olarak seçilen Kati Piri’nin ise ilk Türkiye Raporu. Hatırlanacağı üzere AP üyesi Piri bu görevi, bir önceki Parlamento’nun yine Hollandalı üyesi, Hıristiyan Demokrat (EPP) Ria Oomen-Ruijten’den devralmıştı.

Bu yılki Türkiye Raporu’nun sadece raportörü yeni değil. Bu yıl Türkiye Raporu, Mayıs 2014 tarihinde gerçekleştirilen seçimlerle baştan aşağı yenilenen AP’nin de oylayacağı ilk Türkiye Raporu olacak. Hatırlanacağı üzere, 22-25 Mayıs 2014 tarihleri arasında AB üye ülkelerinde gerçekleştirilen seçimlerde 751 sandalyeli AP yeniden belirlenmiş; ana akım partiler, oy kayıplarına rağmen bir önceki dönemdeki genel ağırlıklarını korumuştu. Seçimlerde ilk kez her iki uçta aşırılar, Parlamento’ya girmeyi başarmıştı.

PARLAMENTO’NUN EN ÇOK TARTIŞILAN RAPORLARINDAN BİRİ

2014 Türkiye Raporu, yeni raportörü ve yeni Parlamento kombinasyonu ile ilkleri bünyesinde barındırsa da, geçen yıllarda olduğu gibi Parlamento’nun üzerinde en çok tartışılan raporlarından bir tanesi. Parlamentonun ilgili komitesi AFET’te (The Committee on Foreign Affairs-Dış İlişkiler Komitesi) aylar süren çetin pazarlıklar sonunda nihai halini alacak olan 10 sayfalık rapora bu yıl, 442 farklı değişiklik önerisi sunuldu.

Parlamento’nun 5 Şubat 2015 tarihinde 2 ayrı dosya halinde yayımladığı ve toplam sayfa sayısı 285’i bulan değişiklik önerilerinin sayfa sayısı, raporun neredeyse 30 katı.

Önceki yıllarda AP Türkiye Raporlarına verilen değişiklik önerisi sayısı, 2013 yılında 338; 2012 yılında 415; 2011 yılında 461; 2010 yılında 315; 2009 yılında ise 243’tü. Bu yıl değişiklik önerilerinin yükselişe geçtiği görülmekte.

2014 yılında Parlamentoda hazırlanan, diğer aday ülkeler Karadağ, Sırbistan ve Makedonya’nın yıllık raporlarına verilen değişiklik önerileri sayısı ise, sırasıyla 188, 222 ve 196.

AP’nin kabul ettiği farklı konulara ilişkin raporlar ile kıyaslandığında da Türkiye raporunun neden “Parlamentonun en tartışılan raporlarından biri” olduğu anlaşılıyor. Örneğin Türkiye Raporu’nu ele alan Komitede, 2014 yılında Avrupa Enerji Güvenliği Stratejisine ilişkin rapora 52; 2014 yılı Ortak Güvenlik ve Savunma Politikasına ilişkin rapora 160; 2013 yılı Dünya İnsan Hakları raporuna 486 değişiklik önerisi verilmiş.

AP 2014 TÜRKİYE RAPORU TASLAĞINDA NELER VAR?

Eleştiriler

Genel olarak AP 2014 Türkiye Raporu taslağında Parlamentonun eleştirilerini en fazla yoğunlaştırdığı alan, temel hak ve özgürlükler.

Bunun yanı sıra Parlamento, Türkiye’de demokratikleşme süreci ve yargı sistemine ilişkin konularda Türkiye’yi eleştiriyor. Siyasi kutuplaşmanın giderek arttığı uyarısında bulunan AP, hukuk devleti, başta basın özgürlüğü ile düşünce ve ifade özgürlüğü olmak üzere temel hak ve özgürlükler ile iç güvenliğe ilişkin yaşanan gelişmelerin Avrupa’da Türkiye’ye ilişkin endişeleri artırdığına yer veriyor.

Olumlu Gelişmeler

Parlamento raporunda Türkiye’nin geçen yıl yürürlüğe koyduğu bir takım hukuki düzenlemeler ve onayladığı uluslararası sözleşmelerden duyulan memnuniyet dile getiriliyor.

Bu çerçevede Türkiye’nin meydana gelen maden faciaları sonrasında ILO’nun ilgili sözleşmesinin onaylanması ile kadınlara yönelik şiddete ilişkin İstanbul Sözleşmesi’nin yürürlüğe girmesi ön plana çıkıyor. Son yıllarda olduğu gibi Parlamento, Irak ve Suriye’den gelen 1,6 milyon sığınmacıya yönelik Türkiye’nin tutumunu takdir ederken, bu alanda gerçekleştirilen yasal düzenlemeleri de olumlu olarak nitelendiriyor. Kürt meselesinin çözümüne ilişkin geçen yılda yaşanan gelişmelerden de duyulan memnuniyet raporda yer alıyor.

Yapılan Çağrılar

Parlamento, her yıl olduğu gibi sürecin ilerletilmesi konusundaki görüşünü açık ve net şekilde ortaya koyarken, taraflara çağrılarda bulunuyor.

Parlamento raporu, birçoğu kimi üye ülkeler tarafından bloke edilmiş olan 7 ayrı fasılda; Kamu Alımları (Fasıl 5), Rekabet (Fasıl 8), Ekonomik ve Parasal Politika (Fasıl 17), Sosyal Politika ve İstihdam (Fasıl 19), Yargı ve Temel Haklar (Fasıl 23), Adalet, Özgürlük ve Güvenlik (Fasıl 24) ile Dış Güvenlik ve Savunma Politikası (Fasıl 31) müzakerelerin başlatılması önerisini tekrarlıyor. Türk vatandaşlarına vizesiz seyahat imkânı sağlayacak vize serbestliği diyaloğunda mesafe kat edilmesi ve Gümrük Birliğinin revizyonu konusunda gerekli çalışmaların yapılması da, Parlamento’nun yaptığı çağrılar arasında.

EN FAZLA DEĞİŞİKLİK ÖNERİSİ TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERDE

Rapora verilen 442 değişiklik önerisi incelendiğinde ise, değişiklik önerilerinin taslak raporda Parlamentonun eleştirilerini yoğunlaştırdığı alanlar ile uyumlu olduğu anlaşılıyor.

Değişiklik önerisinin en fazla verildiği alan temel hak ve özgürlükler. Bunu demokratikleşme ve Türkiye-AB müzakere süreci izliyor.

EN FAZLA DEĞİŞİKLİK ÖNERİSİ VEREN ÜLKE: YUNANİSTAN

28 üye ülkenin temsil edildiği AP’de, Türkiye Raporu’na değişiklik önerisi veren ülke sayısı sadece 15.

Verilen değişiklik önerilerinin ülkelere göre dağılımına bakıldığında ise Yunan parlamenterlerin, önerilerin neredeyse yüzde 30’una sahip oldukları görülmekte. Yunanistan’ı sırasıyla Fransa, Almanya, İsveç ve GKRY takip ediyor. Bu 5 ülkenin verdiği değişiklik önerileri ise, tüm önerilerin yüzde 75’ine denk geliyor.

EN FAZLA DEĞİŞİKLİK ÖNERİSİ VEREN SİYASİ GRUP: AVRUPA HALKLAR PARTİSİ (EPP)

Parlamentodaki sandalye dağılımına paralel olarak en fazla değişiklik önerisi sunan grup Hıristiyan Demokratlar (EPP). EPP’yi az bir farkla, raportör Piri’nin de mensubu olduğu Sosyalist Demokratlar (S&D) izliyor. Bu iki grup neredeyse değişiklik önerilerinin yarısına (yüzde 52) sahipler.

Bağımsızlar ise, Parlamento’daki sandalye dağılımında Avrupa Muhafazakâr ve Reformcular İttifakı (ECR) ve Avrupa Liberal ve Demokrat Partisi’nin (ALDE) gerisinde kalmasına rağmen verdikleri değişiklik önerisi sayısı ile öne çıkıyor. Bu durumun temel sebeplerinden biri ise Türkiye karşıtlığı ile bilinen aşırı sağ parti temsilcilerinin AP’de Bağımsızlar grubunda yer almaları. AP’de 52 sandalyesi bulunan Bağımsızlar’ın 23’ünün de Türkiye’nin üyeliğine karşı duruşları ile tanınan Ulusal Cephe (Fransa) milletvekili olduğunu hatırlatmakta fayda var.

MADDE SİLİNME ÖNERİLERİNDE REKOR FRANSA’NIN

Parlamento raporuna verilen 442 değişiklik önerisi arasından 42 tanesi, raporda yer alan kimi maddelerin tamamen veya kısmi olarak silinmesini talep etmekte. Bu amaçla verilen 42 değişiklik önerisinden 20 tanesinin Fransız parlamenterlerden geldiğine de dikkat çekmekte fayda var.

Rapordan tamamen veya kısmen kaldırılması talep edilen maddeler ise şu alanlarda yoğunlaşıyor:

• Türkiye’nin AB üyelik sürecine destek sağlanması;
• Müzakere sürecinde yeni fasılların açılması;
• Türkiye-AB vize serbestliği diyaloğu sürecine destek verilmesi;
• Gümrük Birliği’nin revizyonu.

29 Nisan 2015 tarihinde gerçekleştirilecek Genel Kurul oturumunda AP milletvekillerinin oyuna sunulması öngörülen AP 2014 Türkiye Raporuna ilişkin olarak İKV Genel Sekreter Yardımcısı ve Araştırma Müdürü Melih Özsöz ile İKV Uzman Yardımcıları Büşra Çatır ve Deniz Servantie tarafından hazırlanan Değerlendirme Notuna, buradan ulaşabilirsiniz.