GIDAYA AKILLI TAKİP GELİYOR

Enerji içecekleri, bebek mamaları, bal, bitkisel sıvı yağlar ve siyah çay ve takviye edici gıdalar gibi ürünleri, cep telefonu, mobil uygulamalar ve internet sayfasından sorgulama imkânı sağlayacak "akıllı etiket" uygulaması 1 Mart 2015 tarihinde başlıyor.

AB müktesebatına uyum çerçevesinde hazırlanan ve 29 Aralık 2011 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği’nin ilgili maddesinde, gerekli görülen durumlarda belirli gıda veya gıda gruplarına yönelik olarak ürünün izlenebilirliğini temin etmek amacıyla, etiketlerde ürün takip sisteminin uygulanmasına ilişkin özel uygulamalar yapılabileceği yer almaktaydı. Bu doğrultuda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB), sahte, taklit ve tağşiş edilmiş ürünlerin üretim ve satışının engellenmesi ile tüketicilerin güvenli gıdaya erişimi için Ürün Doğrulama ve Takip Sistemi (ÜDTS) uygulamasına başlıyor.

Gıdanın izlenebilirliği ve takibi konusunda tüketiciler için önemli kazanımlar getiren ve uygulanmasına ilk olarak 1 Ocak 2014 tarihinde başlanması düşünülen ÜDTS, sektörden gelen talep ve çekinceler doğrultusunda GTHB tarafından önce 31 Ağustos 2014'e daha sonra ise 6 ay daha uzatarak 1 Mart 2015'e çekilmişti.

İktisadi Kalkınma Vakfı Gıda Güvenliğinden Sorumlu Uzmanı Gökhan Kilit yeni uygulamayı şöyle yorumluyor: “Ürün ile ilgili her türlü bilgiye ulaşımı sağlayacak olan yeni etiket düzenlemesi, uygulama olarak dünyada ilk olacak. Büyük çoğunluğu KOBİ’lerden oluşan sektöre yük getireceği endişeleri ile yürürlüğe girmeye hazırlanan ÜDTS ile ilgili olarak AB’li gıda üreticilerinde de açıklama gelmişti. Sistemin, AB üye ülkelerindeki gıda ve içecek üreticileri ve ihracatçıları için etkileri olacağını vurgulayan AB Gıda ve İçecek Endüstrileri Konfederasyonu, AB Ticaret Genel Müdürlüğü’ne başvurarak, yeni sistemin endişe uyandırdığını ve maliyetli olduğunu belirterek ÜDTS konusundaki çekincelerini ortaya koymuşlardı. Tüm itirazlara karşın uygulama 1 Mart’ta yürürlüğe giriyor ve gıdanın izlenebilirliğine ilişkin Türkiye’yi farklı bir standart seviyesine ulaştırıyor. Yapılan yeni düzenleme ile gıdanın güvenilirliğine ilişkin uygulamalar daha da artarken, ÜDTS kapsamında tüketiciler de birer fahri müfettiş gibi ürünleri denetleme imkânına kavuşuyor.”

Yaşanan tüm tartışmaların ardından 1 Mart 2015 tarihinde uygulanmaya başlanacak düzenlemeye göre, bu tarihten önce piyasaya arz edilen ÜDTS etiketi olmayan ürünlere raf ömrü boyunca piyasada kalma izni tanınacak. Başlangıçta alkollü içecekleri de kapsayan sistemden, Danıştay'ın alkollü içeceklerin sisteme dahil edilmesine yönelik yürütmeyi durdurma kararı vermesi nedeniyle bu ürün türü çıkarıldı. ÜDTS, takviye edici gıdalar, bal, enerji içecekleri, siyah çay, bitkisel sıvı yağlar ve bebek mamaları için geçerli olacak. Bu ürün gruplarının seçilmesindeki kriter ise sıklıkla taklit ve tağşiş yapıldığı tespit edilen hassas ürünler olmaları. 

ÜDTS nasıl işleyecek?
Etiket üzerinde biri açık diğeri kapalı olmak üzere iki adet numara bulunmaktadır. Etiket üzerinde turuncu bir alanın altında olacak kapalı numara tüketicilerin satın aldıkları ürünlerin güvenilirliğini sorgulamaları için kullanılacak. Bu numara, ürün kimlik numarası olarak tanımlanmakta ve 19 haneden oluşmaktadır. Tüketiciler ürünü satın aldıktan sonra etiket üzerindeki bu turuncu alanı açarak sorgulama numarasını görebilecekler. Ürünü satın alacak olan tüketiciler öncelikle bu etiketlerin zarar görmemiş ve sağlam olduğunu kontrol etmelidir. Etiketsiz ürün ya da etiketi zarar görmüş ürünün satın alınmaması gerekmektedir.

ÜDTS, tüketicilerin satın aldıkları ürünün güvenilirliğini kontrol edebilmeleri için internet, mobil uygulama, sesli yanıt sistemi ve kısa mesaj olmak üzere 4 farklı sorgulama yapabilecekler.

Hâlihazırda uygulanan geleneksel takip sistemine ilave olarak, ÜDTS adı altında hem karekod uygulaması hem de etiketin üzerindeki numara ile gerek resmi denetim görevlileri, gerekse tüketiciler tarafından ürün ile ilgili sorgulama yapılabilecek. Ürün içeriğine ilişkin bilgileri gösteren etiketin yanında yeni bir etiket olarak yer alacak ÜDTS, ürünün üretimden çıktıktan sonra tüketiciye ulaşana kadar ne süreçlerden geçtiğine ilişkin bilgileri kapsayacak. Bununla birlikte sorgulama ile, son kullanma tarihinin değiştirilip değiştirilmediği de tespit edilirken, mevcut etikette yer almayan herhangi bir alerjen maddeye ait bilgiye de ulaşılabilecek. Tüketici akıllı cep telefonu vasıtasıyla karekod uygulamasından, ürünün kim tarafından üretildiği yada ithal edildiği, son kullanma tarihi, ürün içeriği, alerjen bileşenlerine ait tüm bilgileri okuyabilecek. Üreticiler mevcut etikette tüketicilere yönelik bilgileri değiştirmiş dahi olsa sistemden doğru bilgiye erişilebilecek.

Yeni etikette bu bilgilere ek olarak önemli uyarılar da yer alacak. Örnek olarak, enerji içecekleri için alkolle beraber tüketilmemesi, bebek mamaları için alerjen uyarıları, gıda takviye ürünleri için “bu ilaç değildir” uyarısı ya da “hastalıkların tedavisinde kullanılmaz” gibi ifadeler yer alacak.

İKTİSADİ KALKINMA VAKFI