Erişilebilirlik Yönergesi'nin (Accessibility Directive) yürürlüğe girmesine ilişkin İKV Bilgi Notu yayımlandı.

ERİŞİLEBİLİRLİK YÖNERGESİ YÜRÜRLÜĞE GİRDİ

Melike Sönmez, İKV Uzman Yardımcısı

17 Nisan 2019’da kabul edilen Erişilebilirlik Yönergesi[1] (Accessibility Directive), uzun bir hazırlık sürecinin ardından 28 Haziran 2025 tarihinde yürürlüğe girdi.

Ürün ve hizmetlerde erişilebilirliği artırmayı hedefleyen bu kapsamlı yasal düzenleme, dijital ve fiziksel ortamlarda engelli bireylerin, yaşlıların ve geçici kısıtlamalar yaşayan kişilerin eşit erişimini sağlamayı, bilgiye erişimi artırmayı ve daha kapsayıcı bir toplum oluşturmayı amaçlıyor.

Yönerge, aşağıdaki sektör ve ürün/hizmet gruplarındaki faaliyetlerin erişilebilir hale getirilmesini zorunlu kılıyor:

• Tüketici elektroniği (örneğin bilgisayarlar, akıllı telefonlar),
• ATM’ler, bilet makineleri ve diğer self-servis terminalleri,
• Elektronik haberleşme ve acil durum iletişim hizmetleri,
• Bankacılık hizmetleri,
• E-kitaplar ve e-ticaret,
• Yolcu taşımacılığına ilişkin bilgi sistemleri ve biletleme hizmetleri.

Yönerge kapsamındaki erişilebilirlik yükümlülükleri;

• 28 Haziran 2025 tarihinden önce sunulan medya içeriklerini,
• Arşiv niteliğindeki web ve mobil uygulama içeriklerini,
• Dijital erişilebilir kopyası bulunan navigasyon hizmetlerini ve
• Üçüncü taraflarca geliştirilen, finanse edilmeyen ya da kontrol edilmeyen içerikleri kapsamamıyor.

Ayrıca, erişilebilirlik gerekliliklerinin uygulanması ürünün veya hizmetin temel işlevini değiştiriyorsa, bu gereklilikler uygulanmayabilir. Aynı şekilde, söz konusu yükümlülüklerin uygulanması, işletme için aşırı maliyetli, teknik olarak uygunsuz veya sürdürülemez bir yük oluşturuyorsa, “orantısız yük” (disproportionate burden) ilkesi kapsamında istisna tanınabilir. 10 kişiden az çalışanı olan mikro işletmelerin de kapsam dışı bırakıldığı aktarılıyor. Ancak 250’den fazla çalışanı olan küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler) için bu istisna geçerli değil. Buna ek olarak, Avrupa’daki ortak acil çağrı numarası olan 112 hizmetinin, eş zamanlı yazılı, görüntülü ve sesli iletişim yollarıyla erişilebilir olması zorunlu hale getiriliyor.

Üreticiler açısından, ürünlerin erişilebilirlik standartlarına uygun şekilde üretilmesi, teknik dokümantasyonun hazırlanması ve AB uygunluk beyanının en az 5 yıl süreyle saklanması gerekiyor. Uygunsuz ürünlerin piyasadan çekilmesi de üreticilerin sorumluluğunda.

Benzer şekilde, ithalatçıların da yalnızca yönergeye uygun ürünleri piyasaya sürmesi gerektiği, bu ürünlere ilişkin uygunluk beyanını 5 yıl boyunca saklaması ve gerektiğinde yetkili makamlara sunmakla yükümlü olduğu Yönergede belirtilenler arasında. Uygunsuzluk tespiti halinde ürünlerin geri çekilmesi veya düzeltilmesinin zorunlu olduğu da aktarılıyor. Yönerge ayrıca, erişilebilirlik standartlarına uygun ürünlerin ambalajında CE işareti taşımasını zorunlu kılıyor.

Son olarak, Üye Devletler; uygunsuz ürünleri yasaklama, piyasadan geri çekme veya düzeltme yetkisine sahip. Yönergeye göre yetkili makamlar, üretici veya ithalatçılardan detaylı belge talep edebiliyor. Ayrıca Komisyonun teknik detayları değerlendirmek üzere uzmanlardan oluşan bir komiteyle çalışabileceği de ifade ediliyor.