AB'de enerji arzının durumunu ele alan ENTSO-E 2025 Yaz Görünümü raporuna ilişkin İKV Bilgi Notu yayımlandı.

AVRUPA ELEKTRİK İLETİM SİSTEMİ OPERATÖRLERİ AĞI 2025 YAZ GÖRÜNÜMÜ RAPORU

Fırat Akan, İKV Uzman Yardımcısı

Avrupa Elektrik İletim Sistemi Operatörleri Ağı (European Network of Transmission System Operators for Electricity – ENTSO-E), 27 Mayıs 2025 tarihinde yayımladığı 2025 Yaz Görünümü Raporu ile Avrupa’nın bu yaz elektrik arz güvenliği açısından büyük ölçüde hazırlıklı olduğunu duyurdu.[1] Raporda, kıta genelinde ciddi bir yeterlilik sorunu öngörülmezken, İrlanda, Malta ve Kıbrıs gibi sınırlı enterkonneksiyon kapasitesine sahip bölgelerde belirli dönemlerde risklerin oluşabileceği belirtildi.

Yaz Döneminde Beklenen Yeterlilik Durumu

ENTSO-E tarafından gerçekleştirilen simülasyonlar, 2025 yazı boyunca Kıta Avrupası, İskandinav ülkeleri ve Birleşik Krallık için elektrik arzında yeterliliğin korunacağını ortaya koydu. Ancak İrlanda’da yaz sonunda birden fazla büyük kapasiteli santralin aynı anda devre dışı kalması ve yeni esnek üretim birimlerinin yeterince devreye alınmaması nedeniyle, dönemsel elektrik arz riski gündeme gelebilir. Bu riski hafifletmek amacıyla 1,4 GW’lık piyasa dışı kaynak hazır hâle getirildi.

Akdeniz’de Kırılgan Durum

Rapora göre, Malta ve Kıbrıs gibi sınırlı bağlantıya sahip Akdeniz adalarında, özellikle talebin arttığı ve yenilenebilir üretimin düşük seyrettiği sıcak yaz günlerinde, arz güvenliği kırılganlaşabilir. Bu bölgelerde yüksek sıcaklık ve olumsuz hava koşullarıyla birlikte, mevcut üretim filolarındaki arızalar güvenlik açığına yol açabilir.

ENTSO-E, aşırı yenilenebilir üretimin bazı saatlerde talebi aşacağını öngörüyor. Bu durum, ülkeler arası elektrik ihracatına ihtiyaç doğuracak. Ancak eşzamanlı arz fazlaları nedeniyle bölgesel enerji piyasalarında negatif fiyatlar yaşanabilir. Bu tür piyasa bozulmaları, üreticiler için ekonomik kayıplara neden olabileceğinden, sistem yöneticileri stratejik yönetim ve esnek planlamaya daha fazla ihtiyaç duyacak.

Yenilenebilir Kapasitede Artış

2024 yazına kıyasla Avrupa genelinde yaklaşık 90 GW’lık yeni yenilenebilir enerji kapasitesi devreye alındı. Güneş enerjisi bu artışın büyük bölümünü oluştururken, kömür ve linyit gibi yüksek emisyonlu termik üretim kapasitesinde düşüş yaşandı. Gaz kaynaklı kapasite ise kısıtlı da olsa arttı. Rapora göre, planlı üretim dışı kalışlar mevsimsel normlarla uyumlu seyretti ve sistem operatörleri bu süreçleri öngörülebilir şekilde yönetti.

2025 yazı itibarıyla, Avrupa elektrik sistemi içerisindeki toplam kurulu üretim kapasitesi yaklaşık 1.390 GW olarak hesaplandı. Bu kapasitenin yaklaşık 765 GW’ı yenilenebilir enerji kaynaklarından oluştu. Güneş enerjisi, toplam artışın %60’ını oluşturarak kapasitesini bir yıl içinde yaklaşık 54 GW artırdı. Rüzgâr enerjisinde ise yaklaşık 23 GW’lık yeni kurulum gerçekleşti. Buna karşılık, kömür ve linyit santrallerinden elde edilen toplam kapasite 10 GW’ın üzerinde azaltıldı. Doğal gazdan üretim kapasitesi ise 5 GW civarında arttı. Bu veriler, Avrupa’daki enerji dönüşümünün ivme kazandığını ve sistemin fosil yakıt bağımlılığından kademeli olarak uzaklaştığını gösteriyor.

Bu kapasite değişimleri, aynı zamanda elektrik arz-talep dengesini etkileyen önemli faktörler arasında yer aldı. Örneğin, güneş üretiminin öğle saatlerinde artması ve talebin düşük seyrettiği bazı günlerde arz fazlası oluşması, negatif fiyat sinyallerini tetikledi. Bu nedenle ENTSO-E, yüksek yenilenebilir entegrasyonu olan sistemlerde, özellikle depolama ve talep yönetimi gibi alanlarda, esneklik sağlayacak ilave yatırımların hızlandırılması gerektiğine dikkat çekti.

Ukrayna ve Moldova’nın Entegrasyonu

Raporda ayrıca Ukrayna ve Moldova ile Avrupa elektrik sisteminin entegrasyonunun enerji dayanışması açısından taşıdığı stratejik öneme dikkat çekildi. 2022 yılında başarılı şekilde senkronize edilen şebekeler sayesinde, Mayıs 2025 itibarıyla bu ülkelere 1,7 GW’lık ihracat ve 650 MW’lık ithalat kapasitesi sağlandı. Ukrayna’daki enerji altyapısına yönelik olası saldırılar karşısında bu enterkonneksiyon kapasitesi, dayanıklılık stratejisinin temel ayaklarından biri olarak öne çıkıyor.

Önümüzdeki Kış İçin Hazırlıklar Sürüyor

Rapora göre, 2024-2025 kış dönemi genel olarak sorunsuz geçti. Özellikle Güneydoğu Avrupa’da şubat ayında ortalamanın altında sıcaklıklar kaydedildi; örneğin bazı Balkan ülkelerinde sıcaklıklar mevsim normallerinin 4 derece altına düştü. Buna rağmen, elektrik sistemlerinde geniş çaplı bir arz-talep dengesizliği yaşanmadı. Raporda, Kuzey Avrupa’da ise şubat ayında olağanüstü ılık bir dönem gözlemlendi ve bu durum ısıtma kaynaklı enerji talebinin beklenenden düşük gerçekleşmesine neden oldu. Kış boyunca, bazı ülkelerde toplam elektrik tüketimi mevsimsel projeksiyonlara göre %2 ila %5 düşük kaldı. Hidrolojik koşulların da genel olarak olumlu seyretmesi, özellikle Norveç, İsviçre ve Avusturya gibi su kaynaklarına dayalı sistemlerde ek esneklik sağladı.

Bu koşullar sayesinde sistem operatörleri ani yük değişimlerini yönetme konusunda herhangi bir zorlukla karşılaşmadı. ENTSO-E, 2025-2026 kış dönemi için hazırlık sürecine şimdiden başladığını ve mevcut göstergelere göre arz güvenliğini tehdit eden spesifik bir risk bulunmadığını bildirdi. Gaz depolama tesislerinin ortalama doluluk oranı Mayıs 2025 itibarıyla %68 seviyesine ulaştı; bu oran, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yaklaşık 10 puan daha yüksek. ENTSO-E, gaz arzının çeşitlenmesi ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) terminallerinin kapasite kullanımındaki artışın da enerji güvenliğine katkı sunduğunu vurguladı.

Ayrıca, sistem operatörlerinin Avrupa Komisyonu ile eşgüdüm hâlinde yürüttüğü senaryo bazlı hazırlık çalışmalarının sayısı artırıldı. 2025 sonbaharında yayımlanacak olan Kış Görünümü Raporu öncesi yapılan simülasyonlarda, beklenmedik arz kesintileri veya aşırı soğuk hava dalgaları altında bile kritik düzeyde yük kayıplarının oluşma olasılığı düşük olarak değerlendirildi. ENTSO-E, bu süreçte üye ülkelerin, özellikle sınır ötesi elektrik alışverişlerini optimize edecek önlemleri ve acil durum planlarını güncel tutmalarının önemine dikkat çekti.