Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü tarafından yayımlanan 2024 Resmi Kalkınma Yardımları öncü verilerine ilişkin İKV Bilgi Notu yayımlandı.

OECD 2024 ULUSLARARASI KALKINMA YARDIMLARI VERİLERİ

Hatice Zeynep Şen, İKV Uzman Yardımcısı

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (Organisation for Economic Co-operation and Development-OECD) 16 Nisan 2025 tarihinde, 2024 Resmi Kalkınma Yardımlarına (Official Development Assistance-ODA) ilişkin öncü verileri yayımladı.[1] Buna göre AB üye ülkelerinin yarısından fazlası 2024’te resmi kalkınma yardımı bütçelerini azalttı. Genel değerlendirmede ise 2024’te kamu bağışçıları tarafından sağlanan uluslararası yardımların 2023’e kıyasla %7,1 oranında düştüğü belirtiliyor.

Genel Görünüm

OECD Kalkınma Yardım Komitesi (OECD’s Development Assistance Committee-DAC) üye ülkelerinin resmi kalkınma yardımları 2024’te 212,1 milyar dolara ulaşarak, DAC üyelerinin toplam GSYİH’sinin %0,33’ünü temsil etti.

Ukrayna’ya yapılan net resmi kalkınma yardımları, 2023’e kıyasla reel olarak %16,7 oranında düştü ve 15,5 milyar dolarla toplam net resmi kalkınma yardımlarının %7,4’ünü oluşturdu. İnsani yardımlar 2024’te tahmini %9,6 oranında düşerek 24,2 milyar dolar olarak kaydedildi.

Bağışçı ülkelerdeki mülteci maliyetlerini karşılamak için kullanılan resmi kalkınma yardımları, 2023’e kıyasla 2024’te %17,3 oranında düşerek 27,8 milyar dolara ulaştı ve DAC üye ülkelerinin toplam resmi kalkınma yardımlarının %13,1’ini temsil etti. Bu oran 2023’te %14,6 oranında kaydedilmişti.

ABD, 2024’te 63,3 milyar dolar ile toplam DAC ülkeleri resmi kalkınma yardımlarının %30’unu oluşturarak üye ülkeler arasında en büyük resmi kalkınma yardımı sağlayıcısı olmaya devam etti. ABD’yi, Almanya (32,4 milyar dolar), Birleşik Krallık (18 milyar dolar), Japonya (16,8 milyar dolar) ve Fransa (15,4 milyar dolar) izledi. Bu beş ülke, DAC üyelerinin toplam resmi kalkınma yardımlarının %69’unu oluşturdu.

Resmi kalkınma yardımları, DAC üyesi on ülkede artarken, 22 ülkede düştü. Sadece dört ülke, Birleşmiş Milletler’in GSYİH’ye oranla %0,7 resmi kalkınma yardımı hedefini aştı. Bu ülkeler, Danimarka (%0,71), Lüksemburg (%1,00), Norveç (%1,02) ve İsveç (%0,79) oldu.

Program ve projeler ile teknik yardıma yönelik net iki taraflı yardımlar, mülteciler ve insani yardım hariç, kısmen Ukrayna’ya yönelik yardımlardaki azalma nedeniyle reel olarak %1,2 oranında bir düşüş gösterdi. Net borç erteleme hibeleri ise 241 milyon dolar ile düşük seviyede kaldı.

Ön verilere göre, DAC üyelerinden Afrika’ya net iki taraflı resmi kalkınma yardımı akışları 2024’te 42 milyar dolar olacak ve bu 2023’e kıyasla reel olarak %1’lik bir düşüşe işaret ediyor. Toplamda Sahra-altı Afrika’ya yapılan net resmi kalkınma yardımları 36 milyar dolara erişse de reel olarak %2’lik azaldı.

DAC üyelerinden en az gelişmiş ülkeler (Group of Least Developed Countries-LDCs) grubuna net iki taraflı yardım akışı ise 2023 yılına kıyasla reel olarak %3’lük bir düşüşle 35 milyar dolar olarak gerçekleşti.

16 AB üye ülkesi 2023’e kıyasla 2024’te resmi kalkınma yardımı bütçelerini azalttı.

Tablo 1: AB Üye Ülkeleri

Kaynak: OECD (ön tahminlere göre)

Dokuz AB üye ülkesi ise bütçelerini artırdı.

Tablo 2: AB Üye Ülkeleri

Kaynak: OECD (ön tahminlere göre)

2024 yılında AB üyesi 22 ülkenin toplam resmi kalkınma yardımı 88,7 milyar dolar ile GSYİH’ye oranı %0,47 oldu. AB üyesi DAC ülkelerinde 22 üye ülkenin resmi kalkınma yardımının 2023’e kıyasla %8,6 oranında azaldığı kaydedildi.

Tablo 3: Diğer DAC ülkelerindeki Değişimler

Kaynak: OECD

Tablo 4: Kalkınma Finansmanı Akışlarını OECD’ye Bildiren Ülkelerdeki Değişim

Kaynak: OECD

Verilere göre resmi kalkınma yardımlarının, beş yıllık art arda büyüme trendinin ardından 2024’te ilk kez düşeceği ifade ediliyor. OECD’ye göre, yardımlardaki bu düşüş, uluslararası kuruluşlara yapılan katkılardaki düşüşün yanı sıra Ukrayna’ya yapılan yardımlar, insani yardımlar ve bağışçı ülkelerdeki mültecilere yapılan harcamalardaki azalmadan kaynaklanıyor. Verilere göre uluslararası kuruluşlara yapılan katkılar %10,9 oranında azalırken, Ukrayna’ya yapılan yardımlar %16,7 oranında geriledi. Toplam insani yardım 24,2 milyar dolar ile %9,6 azalırken, donör ülkelerdeki mülteci harcamaları %17,3 azalarak 27,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. 2019 ve 2023 yılları arasında, DAC üyelerinin çoğu, COVID-19 salgını ve Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması krizlerinin yarattığı ihtiyaçlara yanıt vermek için gelişmekte olan ülkeleri desteklemek amacıyla resmi kalkınma yardımı bütçelerini koruduğu veya artırdığı için resmi kalkınma yardımları %33 oranında artmıştı. Toplam resmi kalkınma yardımları 2024’te düşse de hala 2019’dakinden %23 daha yüksek olduğu belirtiliyor. 2019’dan bu yana, resmi kalkınma yardımlarının her yıl kendi seviyesini aştığı ve 2020’de %4,0, 2021’de %8,3, 2022’de %16,8, 2023’te %1,2 büyüdüğü kaydediliyor. Ancak 2025 yılında mevcut eğilimlere ve değişen kesintilere bağlı olarak resmi kalkınma yardımlarının %9 ile %17 oranlarında azalabileceği ve birçok ülkenin kalkınma yardımı bütçelerinde daralma olabileceği öngörülüyor. Kesintilerin özellikle mülteci ve insani yardım fonlarını etkileyebileyeceği ifade ediliyor.