İKV'DEN KOMİSYONUN ÇİFT KULLANIMLI ÜRÜNLERİN İHRACATINA YÖNELİK TAVSİYE KARARINA İLİŞKİN BİLGİ NOTU
KOMİSYONUN ÇİFT KULLANIMLI ÜRÜNLERİN İHRACATINA YÖNELİK TAVSİYE KARARI
Melike Sönmez, İKV Uzman Yardımcısı
Komisyon, 16 Nisan’da üye ülkelerin çift kullanımlı ürünlerin ihracatına yönelik koordinasyonunu artırmak amacıyla bir tavsiye kararı[1] yayımladı. Söz konusu tavsiye kararı, Komisyon’un 2021 yılında ikili kullanım ürünlerine yönelik olarak kabul ettiği tüzüğe[2] destekleyici nitelikte olarak sunuldu.
Bu karar uyarınca, ekonomik güvenliğin sağlanabilmesi amacıyla, üye ülkelerin hem savunma sanayi hem de diğer sektörlerde kullanım alanı bulunan ürünlerin ihracatını gerçekleştirirken, kendi risk değerlendirmelerine ve teknik kriterlerine dayanan listeler oluşturmaları öngörülüyor. Bu listeler, uluslararası standartlarla uyumlu olacak şekilde ve ürünler kodlarla sınıflandırılarak yapılandırılacak. Ayrıca, üye ülkelerin bu listelerin oluşturulmasına ilişkin birbirleriyle koordinasyon içinde hareket etmeleri gerekecek. Gerçekleştirilmek istenen koordinasyonla, ürünlerin çifte kullanımıyla ortaya çıkabilecek ulusal güvenlik riskleri ve uluslararası yükümlülüklerin ihlali (örn. silahsızlanma) gibi risklerin bertaraf edilmesi amaçlanıyor.
Bu doğrultuda, ulusal kontrol listelerine ilişkin olarak aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi tavsiye ediliyor:
- İhraç listeleri yayımlayan ülkelerin, ihraç edilen ürünlerle ilgili tehditler tespit etmesi durumunda, diğer üye ülkeleri bilgilendirerek eş ya da benzer riskleri tespit eden ülkeler arasında bilgi paylaşımı yapılması ve bu bilgilerin gerektiğinde güncellenmesi,
- Kontrol listesi düzenleme amacı bulunan ülkelerin, ulusal liste kabul edilmeden önce hazırladıkları yazılı taslağı diğer ulusal kontrol listesi bulunan ülkelerle ve Komisyon ile paylaşmaları; Komisyon ile ilgili ülkelerin taslak listeye ilişkin yorumlarını, taslak sahibi ülkeye iletmeleri,
- Taslak kontrol listesine ilişkin yorum alan ülkenin, söz konusu yorumları yerel yasalardan doğan gerekliliklere halel getirmeksizin dikkate alması,
- Ulusal listeleri oluştururken koordinasyona giden ülkelerin, listelerin kabul edilmesinin ardından da uygulanabilirliği ve işlerliği hakkında birbirlerini bilgilendirmeleri,
- Komisyonun, üye ülkelerin koordinasyonu sürecinde bilgi akışını kolaylaştırmak üzere gerekli imkânları sunması,
- Taslak listeyi hazırlayan üye ülkenin talebi hâlinde, taslağın AB Konseyi’ndeki Çift Kullanımlı Ürünler Çalışma Grubu (Dual-Use Working Party) veya benzeri bir grup tarafından tartışmaya açılabilmesi ve ilgili çalışma grubunun, elde edilen bilgilerin gizliliğini sağlamak amacıyla gerekli önlemleri alması.
İlgili tavsiye kararının dayanağı olduğu söylenebilen çift kullanımlı ürünlere yönelik tüzüğün, Komisyon’un Ocak 2024 tarihli ihracat kontrollerine ilişkin Beyaz Kitap’ın[3] önerilerinden biri olduğu biliniyor.
[1] Commission Recommendation (EU) 2025/683 of 8 April 2025 on coordination of national control lists https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32025H0683
[2] Regulation (EU) 2021/821 of the European Parliament and of the Council of 20 May 2021 setting up a Union regime for the control of exports, brokering, technical assistance, transit and transfer of dual-use items (recast), https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2021/821/oj
[3] European Commission, White Paper On Export Controls, Brussels, 24.1.2024 COM(2024) 25 final https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52024DC0025