2023 yılında AB’deki devlet yardımı harcamalarına ilişkin kapsamlı bir bakış sağlayan 2024 Devlet Yardımı Puan Tablosu verilerine ilişkin İKV Bilgi Notu yayımlandı.

2024 DEVLET YARDIMI PUAN TABLOSU

Hatice Zeynep Şen, İKV Uzman Yardımcısı

Avrupa Komisyonu, 8 Nisan 2025 tarihinde 2023 yılında AB’deki devlet yardımı harcamalarına ilişkin kapsamlı bir bakış sağlayan 2024 Devlet Yardımı Puan Tablosu’nu (State aid Scoreboard 2024) yayımladı. [1]  

Tablo altı özel odak noktası içeriyor:

• Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşının etkisini hafifletmek ve net-sıfır ekonomiye geçişi teşvik etmek için ekonomiyi destekleyen devlet yardımı tedbirleri,
• Koronavirüs krizi bağlamında sağlanan devlet yardımı,
• Blok muafiyetli devlet yardımı harcamaları,
• Enerji ve çevre koruma, yenilenebilir enerji ve enerji tasarrufu için devlet yardımı,
• Geniş bant ağlarının yaygınlaştırılması,
• Endüstriyel yenilik ve temiz teknoloji üretimi.

Verilere göre 2023’te genel harcama, 2022’deki 243,27 milyar avrodan 186,78 milyar avroya düştü. Üye Devletler, fonların %73’ünü çevre koruma ve enerji tasarrufu, araştırma, geliştirme ve inovasyon ve bölgesel kalkınma gibi AB politika hedeflerine yönlendirirken, 2022’de bu pay %49’du. Bu temel hedeflere harcanan toplam yardım miktarı ise 119,98 milyar avrodan 136,78 milyar avroya yükseldi.

Puan Tablosunda Öne Çıkanlar

2023 harcamalarında en dikkat çekici düşüş, koronavirüs salgınının ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin etkilerini hafifletmeyi amaçlayan kriz yardımlarının aşamalı olarak kaldırılmasından kaynaklandığı belirtiliyor. Bunun da devlet yardımı harcamalarının 2023’te normalleşme aşamasına girdiği anlamına geldiği ifade ediliyor.

Verilere göre Üye Devletler toplamda yaklaşık 186,78 milyar avroluk devlet yardımı harcaması bildirdi. Bu, 2023 AB GSYİH’sinin %1,09’una karşılık geliyor ve toplam harcamanın 243,27 milyar avro olduğu 2022’ye kıyasla, %23'lük bir azalmayı temsil ediyor. Üye Devletlerin şirketlerin uzun vadeli AB önceliklerine ulaşmalarını desteklemeye odaklandığı ve COVID-19 salgını nedeniyle verilen kriz yardımlarını önemli ölçüde azalttığı belirtiliyor. Üye Devletlerin, temel AB öncelikleri için devlet yardımına AB GSYİH’sinin %0,8’ine denk gelen ve toplamda 136,78 milyar avroyu bulan harcama yaptığı belirtiliyor. Bu söz konusu tedbirler için yapılan harcamaların 119,98 milyar avro olduğu 2022 yılına kıyasla, %14’lük bir artışa tekabül ediyor.

Çevre koruma ve enerji tasarrufu, Üye Devletlerin 2023 yılında en fazla harcama yaptığı politika hedefleri olarak kaydediliyor. Üye Devletlerin bu hedeflere 55,32 milyar avro harcadığı belirtiliyor. Bu toplam devlet yardımı harcamalarının yaklaşık %30’unu oluşturuyor. Ekonomideki sorunların iyileştirilmesi ise toplam AB devlet yardımı harcamalarının yaklaşık %25’ini oluşturan ikinci politika hedefi olarak ifade ediliyor.

Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşın ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerini dengelemek ve net-sıfır ekonomiye geçişi teşvik etmek amacıyla Geçici Kriz ve Geçiş Çerçevesi (Temporary Crisis and Transition Framework-TCTF) kapsamında onaylanan önlemlerin, 39,45 milyar avroya ulaştığı kaydediliyor. Bu rakam da devlet yardımı harcamalarının %21’ine denk geliyor ve AB GSYH’sinin %0,23’ünü temsil ediyor.

2023 devlet yardımı harcamalarındaki genel azalma nedeninin ise koronavirüs pandemisinin ekonomik etkilerini hafifletmek için alınan tedbirlerin aşamalı olarak kaldırılmasından kaynaklandığı belirtiliyor. 2023 yılında bu tür yardım harcamalarının AB GSYH’sinin %0,06’sına indiği kaydediliyor. Bu harcamaların, onaylanan kriz tedbirleri bütçesinin, COVID-19 desteği için %34 ve tüm TCTF tedbirleri için %19 olmak üzere nispeten küçük bir kısmını oluşturduğu ifade ediliyor.

Blok muafiyetli önlemlerin harcamalardaki payının artmaya devam ettiği de belirtiliyor.  AB’de çeşitli blok muafiyetleri tüzükleri kapsamında 2023 yılında yeni tedbirler uygulanmaya başlandı. Bu muafiyetler kapsamında harcanan toplam devlet yardımı 70,53 milyar avro ile 2023’teki toplam harcamaların yaklaşık %38’ini oluşturuyor.