AB'de tekstil değer zincirinin döngüselliğine ilişkin İKV Bilgi Notu yayımlandı.

AB’DE TEKSTİL DEĞER ZİNCİRİNİN DÖNGÜSELLİĞİ

Aygen Torun, İKV Uzman Yardımcısı

Avrupa Çevre Ajansı 26 Mart 2025’te yayımladığı bilgilendirme belgesi ile tekstil sektöründe değer zincirinin döngüselliğine ilişkin verileri ortaya koydu.[1] Bu sayede tekstil ürünlerinin çevre ve iklim etkilerinin azaltılmasını sağlayacak politika üretim süreçlerine katkı sunmak amaçlanıyor.

2022 yılında AB tarafından 11 milyon ton tekstil ürünü ithal edildi. İthalat en fazla Çin, Bangladeş ve Türkiye’den gerçekleştirildi ve ithalatın toplam değeri 153 milyar avroyu buldu. Tekstil üretimi ve tüketiminde çevrim içi satış da önem kazandı. 2009-2022 yılları arasında çevrim içi kıyafet ve diğer tekstil ürünlerinin satışı iki katından fazla artış gösterdi. Çevrim içi platformların çoğu hızlı moda ürünleri satıyor ve bu ürünlerin çevresel etkileri benzeri ürünlerden daha fazla. Çevrim içi alışverişteki artış satın alınan ürünlerin iadesini de artırdı, iade edilen ürünlerin %22 ila %44’ü ise yeni bir tüketiciye ulaşmadan imha ediliyor. Çevrim içi alışverişin artması aynı zamanda ulaşım ve ambalaj kaynaklı emisyonları da artırdı.

2022 yılında AB’de kişi başı 19 kilogram tekstil ürünü tüketildi. Bunun 8 kilogramı kıyafet, 7’si ev tekstili, 4’ü ise ayakkabı oldu. Bununla birlikte aynı yılda kişi başı 16 kilogram tekstil atığı ortaya çıktı; fakat toplam tekstil atığı miktarı 2016 yılından beri görece aynı kaldı. Atıkların %85’i ayrıştırılmadığı için yeniden kullanılamadı veya geri dönüştürülemedi. Kullanılmış tekstil ürünleri ihracatı 2000 yılından beri üç katına çıksa da bu ürünler çoğunlukla atık hâline geldi. İhracatın %7’si Türkiye’ye yapıldı.

Bilgilendirme belgesi, tekstil tüketiminin diğer 12 adet hane tüketim kategorisi arasında en fazla çevre ve iklim etkisi taşıyan beşinci sektör olduğuna dikkat çekiyor. Sektörde 2022 yılında 234 milyon ton ham madde kullanıldı, bu maddelerin üçte ikisi Avrupa dışından elde edildi veya Avrupa dışında üretildi. Bu oran diğer sektörlerdeki orandan daha yüksek olarak kaydedildi. Bununla birlikte ham madde yoğunluğu (tüketim hacmi birimine denk düşen ham madde miktarı) azaldı. 2022 yılında tüketilen tekstil ürünlerinin değer zinciri 159 milyon ton karbon eş değerinde emisyon üretti. Bu emisyonların %70’i Avrupa dışında gerçekleşti. 2022 yılında sektörel emisyon yoğunluğu ise %32 azaldı. Aynı yıl, tekstil üretimi için kişi başı 12 metreküp su ve 323 metrekare alan kullanıldı. Tekstil değer zincirinin bunlara ek olarak hava kirliliği, kimyasal kullanımı ve kirliliği, mikroplastik kirliliği gibi diğer çevre sorunlarına neden olduğuna değiniliyor.

AB’nin tekstil stratejilerinin başarıya ulaşabilmesi için tekstil sisteminin kökten bir dönüşüme girmesi, yüksek kaliteli ve uzun süre kullanılabilen ürünler üretilmesi, yeniden kullanım, oranım ve geri dönüşüm süreçlerinin etkili yürütülmesi gerekiyor.