Uluslararası Enerji Ajansı'nın açıkladığı Küresel Enerji Görünümü 2025 Raporu'na ilişkin İKV Bilgi Notu yayımlandı.

ULUSLARARASI ENERJİ AJANSI KÜRESEL ENERJİ GÖRÜNÜMÜ 2025 RAPORU

Fırat Akan, İKV Uzman Yardımcısı

Uluslararası Enerji Ajansı (International Energy Agency – IEA), 24 Mart 2025 tarihinde yayımladığı Küresel Enerji Görünümü 2025(Global Energy Review 2025) raporunda, 2024 yılına ilişkin küresel enerji eğilimlerini değerlendirdi. Rapor, enerji talebi, arzı, yeni enerji teknolojilerinin yaygınlaşması ve enerji kaynaklı karbon emisyonlarını kapsayan kapsamlı bir analiz sunuyor. 2024 yılına ait veriler doğrultusunda, elektrik talebinin küresel ölçekte hızla artması sonucu yenilenebilir enerji, doğal gaz, kömür ve nükleer kaynakların tüketiminde ciddi artışlar gözlemlendi. Raporda, özellikle rekor sıcaklıklar, ulaşımın elektrifikasyonu ve veri merkezlerinin büyümesi gibi etkenlerle elektrik tüketimindeki artışa dikkat çekiliyor.[1]

Küresel Enerji Talebindeki Artış

Rapora göre, 2024 yılında küresel enerji talebi, %2,2 oranında artarak son on yılın ortalamasının neredeyse iki katına ulaştı. Bu artışın yaklaşık %0,3’lük bölümü, yüksek sıcaklıkların etkisiyle iklimsel koşullardan kaynaklandı. Elektrik talebi ise %4,3 oranında artarak, küresel enerji talebindeki büyümenin temel itici gücü oldu. Bu büyüme, sanayide elektriğe olan yönelim, ulaşımın elektrifikasyonu, dijitalleşme, veri merkezlerinin artışı ve yapay zekâ teknolojilerinin yükselişiyle doğrudan bağlantılı olarak gerçekleşti. Elektrik talebindeki artışın büyük bölümü düşük emisyonlu kaynaklardan, özellikle güneş enerjisi ve nükleer enerjiden karşılandı.

Gelişmekte Olan Ekonomilerin Etkisi

Enerji talebindeki büyümenin %80’inden fazlası, Çin ve Hindistan başta olmak üzere gelişmekte olan ülkelerden kaynaklandı. Çin, enerji talebinde mutlak olarak en büyük artışı gösteren ülke olurken, Hindistan tüm gelişmiş ekonomilerin toplamından daha fazla talep artışı kaydetti. Ancak Çin’in enerji talebi büyümesi önceki yıllara kıyasla yavaşladı ve %3’ün altına geriledi. Gelişmiş ekonomiler yıllar sonra ilk kez %1'e yakın bir oranla pozitif enerji talebi büyümesi yaşadı. AB’de ise 2024, COVID-19 salgını sonrası toparlanma hariç tutulursa, 2017’den bu yana enerji talebinde artış gözlemlenen ilk yıl oldu. Raporda bu durum, enerji fiyatlarındaki normalleşme ve önceki yıllarda gerçekleşen düşüşlerin ardından gelen baz etkisiyle açıklanıyor.

Yenilenebilir Enerjide Rekor ve Nükleerin Payı

Rapora göre, 2024 yılı yenilenebilir enerji kapasitesinde yaklaşık 700 gigawattlık yeni kurulumla rekor bir yıl oldu. Bu kapasitenin yaklaşık %80’i güneş enerjisinden geldi. Güneş ve rüzgâr enerjisi üretimi toplamda 670 terawatt-saat artarken, nükleer enerji üretiminde de 100 terawatt-saatlik bir yükseliş gerçekleşti. Bu kapsamda küresel elektrik üretiminin %40’ı ilk kez yenilenebilir ve nükleer kaynaklardan sağlandı; yenilenebilirlerin payı %32, nükleerin payı ise %8 oldu. AB, ABD ve Çin’de güneş ve rüzgârın toplam payı, kömür ve doğal gazı geride bırakarak enerji dönüşümünde önemli bir kilometre taşı oldu. 2024 yılında 7 gigawattlık yeni nükleer kurulumla son 30 yılın en yüksek beşinci seviyesine ulaşıldı.

Fosil Yakıtlar ve Karbon Emisyonu

Doğal gaz talebi, 2024 yılında %2,7 oranında artarak 115 milyar metreküplük yükselişle fosil yakıtlar arasında en hızlı büyümeyi gösterdi. Bu artışın büyük bölümü Çin ve Hindistan gibi Asya ekonomilerinden kaynaklandı. Kömür talebi %1,1 oranında artışla tarihi bir zirveye ulaştı. Bu artışın tamamı neredeyse sıcak hava dalgalarının yoğun olduğu Çin ve Hindistan’daki elektrik tüketimi artışından kaynaklandı. Petrol talebinde ise yalnızca %0,8 oranında artış kaydedildi. Karayolu taşımacılığında elektrikli araçların yaygınlaşması, bu artışı sınırlayan başlıca nedenlerden biri oldu.

Enerji kaynaklı karbon emisyonları ise 2024 yılında %0,8 oranında artarak 37,8 milyar tona ulaştı. Bu artışın yaklaşık yarısı rekor sıcaklıkların neden olduğu yüksek elektrik tüketiminden kaynaklandı. Öte yandan, güneş, rüzgâr, nükleer enerji, elektrikli araçlar ve ısı pompalarının yaygınlaşmasıyla yıllık 2,6 milyar ton CO² emisyonunun önlenmesi sağlandı. Gelişmiş ekonomilerde emisyonlarda 2024’te %1,1 oranında düşüş sağlandı.

Elektrikli Araçlar ve Isı Pompaları

2024 yılında dünya genelinde satılan elektrikli araç sayısı %25 artarak 17 milyonu aştı. Bu rakam, dünya genelindeki tüm otomobil satışlarının beşte birine karşılık geliyor. Çin, bu satışların üçte ikisini gerçekleştirerek liderliğini sürdürdü. Çin’de plug-in hibrit araç satışları %80 oranında artarken, tamamen elektrikli araçlar yalnızca %20 oranında artış sağlandı. ABD’de ise yeni model lansmanları ve vergi teşvikleriyle satışlarda %10’dan fazla artış yaşandı. Avrupa’da, özellikle Almanya’daki teşviklerin sona ermesiyle satışlar düşüş gösterdi. Isı pompaları ise 2024 yılında küresel ölçekte %1 oranında düşüş yaşadı. Çapıcı olarak, Almanya’daki satışlar %50 oranında geriledi. Rapor, bu düşüşte Avrupa’daki yüksek elektrik fiyatlarının, siyasi belirsizliklerin ve inşaat sektöründeki yavaşlamanın etkili olduğu belirtiyor.