AB’nin sıfır kirlilik hedeflerinde kaydedilen ilerlemenin izlenmesini sağlayan Sıfır Kirlilik Gösterge Tablosu'na ilişkin İKV Bilgi Notu yayımlandı.

SIFIR KİRLİLİK GÖSTERGE TABLOSU

Aygen Torun, İKV Uzman Yardımcısı

Avrupa Komisyonu, 3 Mart 2025 tarihinde yeni Sıfır Kirlilik Gösterge Tablosu’nu (Zero Pollution Dashboard) yayımladı.[1] AB’nin sıfır kirlilik hedefine ilişkin ilerlemenin izlenmesini sağlayan gösterge tablosu, 45 adet sayısal göstergeden oluşuyor. AB Sıfır Kirlilik Eylem Planı (Zero Pollution Action Plan), şehirler ve bölgelerde kirliliği bitirmek için girişimler içeriyor. Gösterge tablosu ise çevre kirliliğine dair ana göstergelerin izlenmesini ve bölge ve şehirlerin birbirleriyle kıyaslanabilmesini sağlıyor. Gösterge tablosunun sunduğu verilere göre Avrupa’daki en temiz bölgeler İsveç, Fransa, Avusturya, Finlandiya ve Almanya’da yer alıyor.  

Ele alınan bölgelerin %97’sinde hava kalitesi iyileştirildi. 17 bölgede ise hava kalitesi üçte bir oranında iyileşti. Portekiz’in Algarve bölgesi hava kirliliğini %39 azaltarak diğer bölgeleri geride bıraktı. Gürültü kirliliği konusunda ise Berlin, Helsinki ve Madrid’in aşırı gürültünün en az gözlemlendiği başkentler olduğu, GKRY nüfusunun %97’sinin aşırı gürültü probleminden mustarip olduğu ve AB’de yerleşik toplam nüfusun yalnızca %10’unun gürültü azalışından faydalandığı belirtiliyor.

Yüzme suyu (bathing water) kalitesine ilişkin veriler de sunan gösterge tablosuna göre, bölgelerin %46’sında yüzme suyu kalitesinin mükemmel koşulda olduğu ve bölgelerin neredeyse yarısının yüzme suyu kalitesinde artış yaşadığı gözlemleniyor. Topraktaki nitrat birikimi seviyeleri de bu göstergelerde yer alıyor. AB mevzuatına göre yeraltı sularında da yüksek oranlarda birikebilen nitratın litre başına 50 miligramdan az olması gerekiyor. Bölgelerin yalnızca %16’sı bu yasal sınıra uyarken dörtte biri bu sınırı aşıyor. Havadaki nitrojen oranları için verilere bakıldığında ise tüm bölgelerde nitrojen kirliliğinin aşırı seviyede olduğu belirtiliyor.

Gösterge tablosunda kentsel atık suların bölgelerin üçte birinde en az ikincil arıtma uygulamasından geçirildiği, 10 adet bölgede ise en düşük seviyede arıtım yapılmasında dahi güçlüklerle karşılaşıldığı ifade ediliyor. Bu bölgelerin büyük bir kısmı Hırvatistan ve Romanya’da yer alıyor.

Gösterge tablosu sanayi bölgelerinde hava kirliliğinin hasar bedeli yoğunluğunu ölçen göstergelere de yer veriyor. Bölgelerin %75’inde emisyonlar 2017-2021 yıllarında azaldı. Aynı yıllar arasında diğerlerine kıyasla daha düşük performans gösteren bölgelerde ise hasar bedeli %10 arttı. Bölgelerin yalnızca altıda birinde sanayi faaliyetlerinin katma değerine kıyasla düşük hasar bedeli kaydedildi.