Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi tarafından yayımlanan “Batı Balkanlarda Çevre ve İklimin Durumu” raporuna ilişkin İKV Bilgi Notu yayımlandı.

BATI BALKANLARDA ÇEVRE VE İKLİMİN DURUMU

Tunç İbrahim Ceylan, İKV Uzman Yardımcısı

13 Şubat 2025 tarihinde, Avrupa Komisyonunun bilim ve bilgi servisi Ortak Araştırma Merkezi’nin “Batı Balkanlarda Çevre ve İklimin Durumu” isimli raporu[1] kamuoyuyla paylaşıldı. 82 sayfadan oluşan rapor Batı Balkanlarda hava kalitesi ve sera gazı emisyonları, iklim değişikliğinin yağışlar, kuraklık, yüzey ve yer altı suları, sıcak hava dalgaları ve orman yangınları gibi parametrelerde izlenen etkileri, toprak sağlığı, su durumu, kirleticiler ve antimikrobiyal direnci gibi pek çok durumu etraflıca inceliyor ve yeşil geçişe dair verileri ortaya koyuyor.

Batı Balkan ülkeleri, iklim nötrlük ve çevresel bozulmanın önüne geçilmesi hedefleri etrafında şekillenen AB’nin çevre müktesebatına uyum sağlamak için istek ve iradeye sahip olsalar da mevcut durumda sağlanan ilerlemenin yetersizliği raporun temel bulgusu olarak sunuluyor. Raporda çevre ve iklim politikalarında AB müktesebatına uyum sağlanması, izleme ve raporlama süreçlerinin iyileştirilmesi ve emisyon azaltım hedeflerinin tutturulması hususlarında son yıllarda Batı Balkan ülkelerince çaba sarf edildiği ifade ediliyor. Ayrıca iklim değişikliğine uyum politikaları için gereken yasal çerçevelerin bu ülkelerce kabul edildiğine de değiniliyor. Bununla birlikte rapor, atılması gereken pek çok adım olduğunun altını çiziyor.

Rapor Batı Balkanlarda hava kalitesinde bir iyileşme yaşandığına dikkat çekiyor, ancak saatlik ve günlük olarak hava kirletici maddelerin yoğunluğunun kritik seviyelere yükselebildiğinin de altını çiziyor. Hava kalitesinin sağlık üzerindeki olumsuz etkisinin, AB’ye kıyasla yüksek olduğu vurgulanıyor. Sera gazı emisyonu azaltımları için ulusal hedefler koyulmuş olsa da uygulamadaki gecikmelerin dikkate değer olduğu ve mevcut ilerlemenin 2030 hedeflerini tutturmak için yetersiz kalacağı raporda vurgulanıyor.

İklim değişikliğinin Batı Balkanlarda su döngüsünde ve sıcak dalgalarının sıklığı ve şiddetinde belirleyici bir etmen olduğu dile getiriliyor. Sıcak hava dalgalarının özellikle yaz aylarında Adriyatik kıyılarında %40 ila %60’lık bir artış gösterdiği örnek olarak veriliyor. İşleme ve yönetim uygulamalarındaki sorunların neden olduğu erozyon ve kirlilik sebebiyle bölgede toprak sağlığının baskı altında olduğu ve bozulmanın sürdüğü raporun bir diğer önemli tespiti olarak gösterilebilir. Su yönetiminde de yetersiz alt yapı ve atık su arıtımının sebep olduğu sorunların su ekosistemleri üzerindeki olumsuz etkisine raporda dikkat çekiliyor. Arıtılmamış evsel ve sanayi atık suları, tarım kaynaklı kimyasalların sulara karışmasının temel problemler olduğu belirtiliyor.