AB AJANSLARI

AVRUPA BİRLİĞİ AJANSLARI

ABde ortak politikalar çerçevesinde karşılaşılan sorunlara farklı yöntemlerle çözüm arayan ve Birliğin faaliyetlerine âdemi merkeziyetçi bir yaklaşım getiren ajanslar, AB hukukuna göre tüzel kişi sayılmaktadır. AB kurumları tarafından düzenli olarak denetlenen ajansların bir kısmı, kurucu tüzüklerinde tanımlanan konulara ilişkin bilimsel veya teknik bilginin gelişmesine katkıda bulunurken, diğerleri, ilgili oldukları alanlarda belirli idari görevler üstlenmektedir. Ayrıca, bazı ajanslar farklı çıkar gruplarını bir araya getirerek Avrupa’daki diyaloğu kolaylaştırmakta, bazıları ise Birliğin çeşitli mekanizmalarının işleyişine yardımcı olmaktadır.

Aday ülkelerin AB ajanslarına katılımı, programlarda olduğu gibi ilk kez 1993 Kopenhag Zirvesi’nde gündeme gelmiştir. Ardından 16 Temmuz 1997 tarihli Gündem 2000 bildirisinde MDAÜ’ler için ajanslara katılımın Birlik müktesebatına uyuma daha iyi hazırlanılmasına ve bu bağlamda kurulan ilişkiler sayesinde ortaya çıkabilecek sorunların teknik olarak çözümlenmesine katkıda bulunacağına dikkat çekilmiştir.

1997 Lüksemburg Zirvesi’nde MDAÜ’ler ve GKRYnin adaylıklarının tanınması ile birlikte programların yanı sıra ajansların da durum bazında bu ülkelere açık olduğu bildirilmiştir. 4 Mart 1998 tarihinde açıklanan “Türkiye için Avrupa Stratejisi”nde ise Türkiye’nin MDAÜ’lere benzer koşullarda ajanslara katılımı öngörülmüştür.

Türkiye’nin adaylığının teyit edildiği 10–11 Aralık 1999 tarihli Helsinki Zirvesi’nde Birlik ajanslarına katılabileceği belirtilmiştir. Türkiye’nin Katılım Ortaklığı Belgesi’nde ise, Birlik programları yanı sıra ajanslara katılımına yer verildiği gibi, katılım öncesi stratejisi çerçevesinde Türkiye’ye ayrılacak mali kaynaktan ajanslara katılım için gereken ulusal katkı payının bir kısmının karşılanabileceği ifade edilmiştir.

Günümüzde 5 kategori altında düzenlenen 48 AB ajansı bulunmaktadır. AB Ajanslarının listesine buradan ulaşılabilir.

Türkiye hâlihazırda Avrupa Çevre Ajansı’na (European Environment Agency – EEA) ve Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi’ne (European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction – EMCDDA) katılım sağlamaktadır.

• Avrupa Çerve Ajansı (European Environment Agency-EEA)

Merkezi Kopenhang’da bulunan ve yaklaşık 100 milyon avroluk bir büçeye sahip olan Avrupa Çevre Ajansı (EEA), çevre konularına ilişkin doğru ve bağımsız bilgi sunmak ve çevre politikası geliştirme, uygulama ve değerlendirme alanında çalışanlar ile Avrupa kamuoyu için bilgi kaynağı oluşturmak amacıyla 1993 yılında kurulmuştur. EEA’nın başlıca görevleri; AB’de ve Üye Devletlerde çevrenin korunması, çevresel konuların ekonomik politikalarla birleştirilmesi ve sürdürülebilirliğe ilişkin bilgilendirme ve Avrupa Çevre Bilgi ve Gözlem Ağını (European Environment Information and Observation Network-EIONET) koordine etme olarak belirlenmiştir. EEA aynı zamanda, Ekonomik ve Sosyal Komite ile Bölgeler Komitesi gibi diğer AB kurumlarına da hizmet vermektedir. EEA’nın üyeleri 27 AB Üye Devleti, İzlanda, Lihtenştayn, Norveç, İsviçre ve Türkiye’dir.

Avrupa Çevre Ajansına ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (The European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction-EMCDDA)

Merkezi Lizbon’da bulunan ve yaklaşık 15 milyon avroluk bir büçeye sahip olan Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (EMCDDA); uyuşturucular, uyuşturucu bağımlılığı ve bunların sonuçlarına ilişkin Avrupa düzeyinde objektif, güvenilir ve karşılaştırılabilir bilgi sağlamak amacıyla 1993 yılında kurulmuştur. EMCDDA, başta AB düzeyinde ve ulusal düzeyde uyuşturucuyla mücadele stratejileri ve yasal düzenlemeleri hazırlayan politika yapıcılar olmak üzere, uyuşturucu alanında çalışan profesyoneller ve araştırmacılar ile Avrupa kamuoyuna hizmet vermektedir. Söz konusu Merkez uyuşturucuyla mücadele alanında politika önerisi oluşturma yetkisine sahip olmamakla birlikte Merkez kapsamında gerçekleştirilen çalışmalar ve analizler aracılığıyla karar alma mekanizmalarını etkilemektedir.

Uyuşturucu ve uyuşturucu bağımlılığıyla mücadele konusunda sürekli bilgi akışının gerekli olduğu varsayımından yola çıkan EMCDDA, uyuşturucu eğilimleri ve bu eğilimlerin gelişimine ilişkin bilgiyi AB Üye Devletlerinde, aday ülkelerde, Norveç ve Avrupa Komisyonunda uyuşturucu konusunda uzmanlaşmış “odak noktalarından” oluşan Avrupa uyuşturucu ve uyuşturucu bağımlılığı bilgi ağından (Retoix) elde etmektedir. EMCDDA; 27 Üye Devlet, Norveç ve Türkiye’den oluşmaktadır.

Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezine ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Avrupa Çalışma Otoritesi (European Labour Authority-ELA)

Merkezi Bratislava’da bulunan ve yaklaşık 26 milyon avroluk bir büçeye sahip olan Avrupa Çalışma Otoritesi (ELA), AB ülkeleri arasında gerçekleşen sınır ötesi işgücü hareketlilik konularında analiz ve risk değerlendirmeleri ortaya koyma, ortak teftişleri koordine etme ve anlaşmazlıklarda arabuluculuk yapma amacıyla 2019 yılında kurulmuştur. ELAnın başlıca görevleri arasında işgücü hareketliliği ve sosyal güvenlik koordinasyonu hakkındaki AB kurallarının adil, yalın ve etkili bir şekilde uygulanmasının sağlamak, Tek Pazarın sağladığı olanaklardan bireylerin ve işyerlerinin daha fazla fayda sağlamasına destek vermek, ulusal otoriteler arasındaki iş birliğini ilerletmek ve Avrupa istihdam hareketlilik portalı olan EURES’i koordine etmek bulunmaktadır. ELAnın 2024 yılında tam anlamıyla işlerlik kazanması beklenmektedir. 

Avrupa Çalışma Otoritesi’ne ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Topluluk Bitki Çeşitleri Ofisi (Community Plant Variety Office-CPVO)

Merkezi Angerste bulunan ve 1995 yılında kurulan Topluluk Bitki Çeşitleri Ofisi’nin (CPVO) amacı, AB’deki bitki çeşitleri hakları sistemini yönetmektir. CPVO, AB’de yeni bitki çeşitlerini koruyarak üreticilerin bu konudaki ilgilerini canlı tutmak ve bu alanda araştırma ve inovasyona yapmış oldukları yatırımı daha kârlı bir hâle getirmeyi hedeflemektedir. Topluluk bitki çeşitliliği hakları için yapılan başvuruları makul bir fiyat karşılığında dikkatle inceleyerek bitki çeşitlerinde inovasyonu teşvik etmek ve aynı zamanda paydaşlarını politika ile ilgili bilgilendirmek ve bu haklardan yararlanmalarını sağlamak konusunda yardımcı olmak başlıca görevleri arasındadır. Bu amaca yönelik olarak yeni bitki çeşitlerine AB ülkelerinde 25 yıl -patates, asma ve ağaçlarda 30 yıl- geçerli olan fikri mülkiyet hakları vermektedir. Kendi kendini finanse eden ve 27 üye ülke temsilcisinin bulunduğu bir AB ajansıdır. CPVO, kurulduğu 1995 yılından bugüne 84 bin adet başvuru incelemiş ve yaklaşık 64 bin fikri mülkiyet hakkı vermiştir. CPVO, Avrupa Komisyonunun Sağlık ve Gıda Güvenliğinden Sorumlu Genel Müdürlüğü, AB ulusal hükümetleri, ESA, CIOPORA, Plantum gibi üretici dernekleri, Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunması için Uluslararası Birlik, İç Pazar’da Harmonizasyon Ofisi ve Avrupa Patent Ofisi ile iş birliği içerisinde çalışmaktadır. 

Topluluk Bitki Çeşitleri Ofisi’ne ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (European Agency for Safety and Health at Work-EU-OSHA)

Merkezi Bilbaoda bulunan ve yaklaşık 16 milyon avroluk bir bütçeye sahip olan Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU-OSHA), 1994 yılında, Tek Pazarda bulunan işyerlerini daha güvenli, daha sağlıklı ve daha üretken hâle getirmek amacıyla kurulmuş olup işyerlerinde güvenlik ve sağlıkla ilgilenenler için bilgi toplama, analiz etme ve dağıtma görevini yerine getirme ile yeni ve ileride ortaya çıkabilecek mesleki sağlık ve güvenlik risklerini belirleme görevlerini üstlenmektedir. EU-OSHA, işyerlerindeki çalışma şartlarını geliştirmek için risk önleme kültürünü yerleştirmeyi hedeflemektedir. Her beş yılda bir stratejisini gözden geçirip yeni hedefler koyan EU-OSHA, Yönetim Kurulu ve AB kurumları ile danıştıktan sonra çok yıllı bir stratejik program hazırlamaktadır. Temelde ulusal, Avrupa düzeyinde ve küresel düzeyde örgütlerle birlikte bir ilişkiler ağı içinde çalışan bir ajanstır. Bu kapsamda Avrupa Kimyasal Ajansı (ECHA), Avrupa Mesleki Eğitim Geliştirme Merkezi (Cedefop), Avrupa Cinsiyet Eşitliği Enstitüsü (EIGE) ve Temel Haklar Ajansı (FRA) gibi kurumlarla birlikte çalışmaktadır.

Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı’na ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Avrupa Sınır ve Sahil Güvenliği Ajansı (European Border and Coast Guard Agency-Frontex)

Merkezi Varşova’da bulunan ve yaklaşık 754 milyon avroluk bir bütçeye sahip olan Avrupa Sınır ve Sahil Güvenliği Ajansı (Frontex), 2004 yılında AB ve Schengen bölgesi ülkelerinin dış sınırlarını yönetmesine ve AB genelinde sınır kontrollerinin harmonizasyonuna yardımcı olmak için kurulmuştur. Frontex, AB ülkelerindeki sınır yetkililerine teknik destek ve expertiz sağlamayı ve aralarındaki iş birliğini arttırmayı amaçlamaktadır. Frontex, özellikle son yıllarda AB’ye girmek için Avrupa sınırlarına gelen çok sayıda göçmen ve mülteci akını karşısında, AB ülkelerine ek uçak, bot ve özel eğitimli sınır görevlileri sağlalama konusunda yardımcı olmuştur. Risk analizi yapma, ortak operasyonlar düzenleme, gerektiğinde Avrupa Sınır Koruma Birlikleri ile acil yardım sağlama, yeni teknolojilerin kullanılması için araştırma yapma ve sanayiyi bir araya getirme, eğitim verme ile göçmen ve mültecilerin geri gönderilmesi için ortak iade operasyonları düzenleme, Frontexin sorumluluk alanları arasında yer almaktadır. Üye Devletlerin elemanlarını ve teçhizatlarını koordine ederek operasyonlar düzenlemesine katkıda bulunan Frotex ayrıca sınır ötesi suç teşkil eden aktivitelerle ilgili bilgi paylaşımı yapmakta ve göç sorunu ile ilgili uzun vadeli çözümler geliştirmektedir.

Avrupa Sınır ve Sahil Güvenliği Ajansı’na ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Avrupa Bankacılık Otoritesi (European Banking Authority-EBA)

Merkezi Paris’te bulunan ve yaklaşık 52 milyon avroluk bir bütçesi olan Avrupa Bankacılık Otoritesi (EBA), 2011 yılında AB bankacılık sektörü için tek bir düzenleyici ve denetleyici bir çerçeve oluşturmak amacıyla kurulmuştur. EBA, AB bankacılık ürünleri için etkili, şeffaf ve istikrarlı bir tek pazar oluşturmak hedefi ile tüm Üye Devletlerdeki bankacılık sistemini düzenlemek ve denetlemek amacıyla standart bir dizi kuralın uygulanması ile görevlendirilmiştir. Söz konusu kuralların oluşturulması için katkıda bulunmak, bankacılık gruplarını denetleyen ulusal yetkili kurumlar arasındaki iş birliğini artırmak ve gerektiğinde arabuluculuk yapmak, tüketiciler için şeffaf, adil ve yalın bir mali ürünler ve hizmetler pazarının oluşmasını teşvik etmek ile tüm tüketicilerin AB genelinde korunmasını ve adil bir muameleye tabi tutulmasını sağlamak EBAnın ana faaliyetleri arasında yer almaktadır. EBA ayrıca teknik çalışma grupları ve komiteler bünyesinde ulusal yetkili kurum temsilcileri ve uluslararası kurumlarla gerektiğinde iş birliği yapmaktadır.

Avrupa Bankacılık Otoritesi’ne ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Avrupa Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi (European Centre for Disease Prevention and Control - ECDC)

Merkezi Stokholm’de bulunan ve yaklaşık 95 milyon avroluk bir bütçesi olan Avrupa Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC), Avrupa’nın bulaşıcı hastalıklar karşısında savunma gücünü artırmak amacıyla 2005 yılında kurulmuştur. Avrupa Gözetleme Sistemi’ni (European Surveillance System-TESSy) kullanarak 52 bulaşıcı hastalık ve durumla ilgili verileri analiz etmek ve yorumlamak, AB hükümet ve kurumlarına bilimsel tavsiyelerde bulunmak ile AB’de ortaya yeni çıkan hastalık tehditlerine karşı erken tespit ve analiz yapmak ECDCnin görevleri arasındadır. ECDC ayrıca Avrupa Epidemiyoloji Müdahale Eğitimi (European Programme for Intervention Epidemiology Training-EPIET) ve Kamu Sağlığı Mikrobiyoloji Eğitimi (European Programme for Public Health Microbiology Training-EUPHEM) programlarını koordine etme ve senede bir kere düzenlenen ve üç gün süren Avrupa Uygulamalı Bulaşıcı Hastalıklar Epidemiyolojisi Üzerine Bilimsel Konferansının düzenlenmesini organize etme gibi görevleri de üstlenmiştir. Birlikte ve bağlantılı çalıştığı kurumlar arasında Avrupa İlaç Ajansı, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi ve DSÖ bulunmaktadır. ECDCnin hizmetlerinden yararlananlar arasında; ulusal ve bölgesel sağlık kurumları, Avrupa’daki sağlık çalışanları, AB kurumları ve sağlık konusunda politika yapıcılar yer almaktadır.

Avrupa Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi’ne ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Avrupa İlaç Ajansı (European Medicines Agency-EMA)

Merkezi Amsterdam’da bulunan ve yaklaşık 458 milyon avroluk bir bütçesi olan Avrupa İlaç Ajansı (EMA), insan ve hayvan ilaçlarının bilimsel olarak değerlendirilmesinin, denetlenmesinin ve güvenlik açısından takibinin yapılmasının sağlanması ve böylece AB’de ve Avrupa Ekonomik Alanı’nda (AEA) insan ve hayvan sağlığını korunması amacıyla 1995 yılında kurulmuştur. EMAnın, AB’deki ilaçlar için pazarlama izni ve yenilikçi ilaçlara izin verme gibi yetkileri bulunmaktadır. Ayrıca EMA; ilaçların geliştirilmesi, ilaçlara erişimin arttırılması, pazarlama yetkisi için yapılan başvuruların değerlendirilmesi, ilacın yaşam döngüsü boyunca izlenmesi ve sağlık çalışanlarına bilgi sağlanması gibi görevleri yerine getirmektedir. EMA, ulusal düzenleyici kurumlar ve Komisyonun Sağlıktan Sorumlu Genel Müdürlüğü ile Avrupa ilaç düzenleyici iletişim ağı kapsamında yakından iş birliği içinde çalışmalarını sürdürmektedir. Bunun yanı sıra hastalar, sağlık çalışanları, üniversiteler, Avrupa Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi ile iş birliği içerisindedir. EMAnın bilimsel tavsiye ve teşvikleri, yeni ilaçların geliştirilmesine katkıda bulunarak hastaların sağlıkları için gerçekten yararlı sonuçlar elde edilmesine olanak sağlamaktadır.

Avrupa İlaç Ajansı’na ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (European Food Safety Authority-EFSA)

Merkezi Parma’da bulunan ve yaklaşık 134 milyon avroluk bir bütçesi olan Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), gıda zincirlerine ilişkin mevcut veya ileride çıkabilecek risklerle ilgili bilgi vermek ve bağımsız bilimsel tavsiyelerde bulunmak amacıyla 2002 yılında kurulmuştur. EFSAnın tavsiyeleri; AB yasalarının, kurallarının ve politikalarının oluşturulmasına katkı sağlamakta ve bu sayede tüketiciler gıda zincirlerinde oluşabilecek risklere karşı korumaktadır. Gıda ve hayvan yemi güvenliği, beslenme, hayvan sağlığı ve refahı, bitkilerin korunması ve bitki sağlığı EFSAnın sorumluluk alanlarını teşkil etmektedir. Ayrıca EFSA, bilimsel veri ve ekspertiz toplama, gıda güvenliğine ilişkin güncel bağımsız bilimsel tavsiyelerde bulunma, bu bilgileri kamuya aktarma, AB Üye Devletleri ve uluslararası kurumlarla iş birliği yapma gibi görevleri yerine getirmektedir. İş birliği içinde olduğu diğer AB ajansları; Avrupa İlaç Ajansı, Avrupa Kimyasal Ajansı, Avrupa Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi ve Avrupa Çevre Ajansıdır.

Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’ne ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Avrupa Kimyasallar Ajansı (European Chemicals Agency - ECHA)

Merkezi Helsinki’de bulunan ve yaklaşık 112 milyon avroluk bir bütçeye sahip olan Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA), kimyasalların güvenli bir şekilde kullanımını sağlamak amacıyla 2007 yılında kurulmuştur. AB’nin kimyasallara ilişkin yasalarını uygulayarak insan sağlığına, çevreye, Avrupa’da inovasyon ve rekabet gücünün artmasına katkıda bulunmaktadır. ECHA, şirketlerin AB’nin kimyasallar ve biyositlere ilişkin REACH, Sınıflandırma, Etiketleme ve Paketleme (CLP) gibi yasa ve kurallarına uymalarına yardımcı olmaktadır. Ayrıca uluslararası kuruluşlar ve paydaşlarla iş birliği yaparak kimyasalların güvenli kullanımını teşvik etmek, Avrupa Komisyonu ve AB hükümetleriyle birlikte risk oluşturabilecek maddeleri tespit edip, ona uygun kararlar almak ve kimya sanayinde inovasyonları teşvik etmek ECHA’nın görevleri arasındadır. ECHA, Avrupa’da 100 akredite paydaş organizasyonla iş birliği içerisinde çalışmaktadır.

Avrupa Kimyasallar Ajansı’na ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.

• Avrupa Birliği Siber Güvenlik Ajansı (European Union Agency for Cybersecurity - ENISA)

2004 yılında kurulan Avrupa Birliği Siber Güvenlik Ajansı (ENISA), Avrupa’da siber güvenlik alanında uzmanlığın merkezi olarak görev yapmaktadır. ENISAnın amacı, AB ve AB Üye Devletlerinin enformasyon güvenliği konusunda daha donanımlı olmalarını sağlamak ve ortaya çıkabilecek sorunları önleme, tespit etme ve çözme konusunda yardımcı olmaktır. ENISAnın başlangıçtaki merkezi Yunanistanın Kandiye kenti olmakla beraber, 2013 yılında personelinin üçte biri Giritten Atinaya taşınmıştır. ENISAnın ayrıca Brükselde de ofisi bulunmaktadır. Yaklaşık bütçesi 24 milyon avrodur. ENISA, AB kurumlarına ve AB Üye Devletlerindeki kamu ve özel sektörlerine pratik tavsiye ve çözümler sunmaktadır. Avrupa genelinde siber kriz alıştırmaları düzenlemek, ulusal siber güvenlik stratejilerinin oluşturulmasına yardımcı olmak, bilgisayar acil müdahale takımları ile kapasite oluşturmak arasında iş birliğini teşvik etmek ENISAnın görevleri arasındadır. ENISA bu görevleri yerine getirirken siber güvenlik konularında raporlar ve çalışmalar yayımlamaktadır. Nitekim ENISAnın bulut güvenliği, veri koruma ve siber tehditleri tespit etme gibi konularda çalışmaları bulunmaktadır. ENISA ayrıca iletişim ağları ve enformasyon güvenliği konularında AB’de yasa ve politika oluşturulmasına ve dolayısıyla da Avrupa Tek Pazarında ekonomik büyümeye yardımcı olmaktadır. Gerek kamu gerekse özel sektördeki paydaşlarla yakın ilişkiler içinde bulunan expertizlere katkıda bulunmak ve Üye Devletlere ve AB kurumlarına politika oluşturmalarında yardımcı olmak, ENISAnın hedefleri arasındadır. Avrupa Polis Ofisi (Europol) ve Avrupa Siber Suç Merkezi (EC3) ile ortak araştırma ve iletişim faaliyetleri üzerine birlikte çalışmaktadır. Avrupa Birliği Yasa Uygulama Eğitimi (CEPOL) ve Avrupa Uçuş Güvenliği Ajansı (EASA) gibi ajans ve kurumlarla iş birliği içindedir.

Avrupa Birliği Siber Güvenlik Ajansı’na ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.